Тошкент давлат аграр университети н. Т. Хакимова, Р. К. Саттарова

3.
4.
 
 
Симбиотик азотфиксаторлар
: 1-дуккакли ўсимликлар илдизидаги 
тугунаклар, 2-Rhizobium tropici. 
Эркин яшовчи азотфиксаторлар
:3.Azotobacter chrooccocum
;
4- 
Clostridium pasterianum 
 
Ликобчалар бир неча кун давомида 25-30
о
С термостатда сақланади. Сўнгра 
озиқ муҳит юзасидаги униб чиққан колониялардан препарат тайёрлаб синька, 
фуксин ёки Грамм усулида бўялиб, микроскопда кўрилади. Муҳит устида 
униб чиққан тўпламлар оқиш майда шилимшиқ бўлади. 

---

42 
Эркин ҳолда яшайдиган азотфиксаторлар. 
Эркин ҳолда яшайдиган 
азотфиксаторларга 
Azotobacter chrooccocum
- азотфиксатор ва анаэроб 
азотфиксатор 
Clostridium pasterianum
киради. Азотобактериялар тупроқда 
эркин яшаб, ҳар гектар ерга 15-30 кг азот тўплашдан ташқари, яна бошқа 
хусусиятлари бор. Масалан, ўсимликлар ўсиши учун ауксин типидаги ўсиш 
факторини ҳосил қилиб, ризосфера микробларининг яхши ривожланиншига 
ёрдам беради. 
Иккала азотфиксатор азот тўплаш учун энергияга муҳтож бўлади. 
Улар қандни ё оксидлаб, ёки бижғитиб шундай энергия олади. Азотбактер – 
аэроб бўлади, шунинг учун у қандни ҳаво кислороди билан оксидлайди. 
Пастер клостридийи – анаэробдир, шунинг учун у қандни мой кислота ҳосил 
қилиб бижғитади. Азотобактернинг тупроқдаги электив культурасини олиш 
учун тупроққа 2% ли маннит қўшиб аралаштирилади, лой қуюқ хамир ҳолига 
келгунча сув қўшиб қорилади, шу лой Петри ликобчасига солиниб, ҳўл 
шпатель билан ёйилади ва термостатга қўйилади. Маннит энергия 
манбаидир. Маннит борлиги туфайли азотобактер ялтироқ, тиниқ шилимшиқ 
колониялар шаклида ўсиб чиқади. Пастер клострийдининг электив 
культурасини олиш учун тупроққа 1% ли глюкоза ва сув қўшиб, атала 
қилинади. Шу тупроқ аталаси Петри ликопчасига солиниб, термостатга 
қуйилади. 
Clostridium pasterianum
учун тупроққа азотбактердагига нисбатан 
кўпроқ сув қўшамиз, чунки тупроқда сув қанча кўп бўлса ҳаво шунча кам 
бўлади, яъни анаэроб шароит вужудга келади. Пастер клостридийи анаэроб 
бўлиб, тупроқ ичида ўсади. У қандни бижғитиб газ ҳосил қилади, шу сабабли 
унинг ривожланаётганлиги газ пуфакчалари пайдо бўлганлигидан билинади, 
газ пуфаклари тупроқни кўтариб, дўмбоқчалар пайдо қилади.