2 маъруза. Қидириш ва разведка қилишнинг назарий асослари

кўп факторли жараѐнлардир
. Геологик қонуниятлар эҳтимоллик характерига 
эгадир. Бу қонуниятларни аниқлаш геологик ва геофизик услублардан ташқари математик 
асосланишни ҳам талаб этади. Шунинг учун геологик-иқтисодий кўрсаткичларни 
ҳисоблашда, айниқса уларнинг ўртача миқдорларини ҳисоблашда 
математиканинг 
«эҳтимоллар назарияси» қоидаларини қўллаш
талаб этилади.
Шундай қилиб, 
қидириш ва разведка қилиш объектининг моҳияти
учта фан 
(иқтисодиѐт, геология, математика) услублари ѐрдамида
очиб берилиши ва 
тавсифланиши мумкин. 
Қидириш ва разведка қилиш вазифаларининг бажарилиши юқорида келтирилган учта 
фан усуллари комплексини қўллашни талаб этади. 
2.
«Геологик», «иқтисодий» ва «геологик-иқтисодий» тушунчаларнинг 
фарқлари. ФҚКларини Қидириш ва Разведка қилишнинг иқтисодий асослари. 
 
Қидириш ва разведка қилиш аввалам бор «фойдали қазилма»ни «бўш жинс»дан 
ажратишни ўрганишдан бошланади. Бу икки тушунча геологик-иқтисодий категириялар 
(тушунчалардир). Буларнинг иккаласи ҳам аслида тоғ жинсидир. Тоғ жинси эса бу – 
геологик тушунча. 
Тоза иқтисодий тушунчаларга «хом ашѐ», «капитал кўйилма», «рентабеллик» каби 
тушунчалар киради. 
Қидириш ва разведка қилиш жараѐнида конда тўпланадиган маълумотларнинг 
кўпчилиги «геологик-иқтисодий» тушунчалар сирасига киради. Чунки хар бир кон ўзига хос 
геологик-саноатбоп параметрларга (ГСП) эга. Бундай параметрлар: ѐтиш шароитлари ва 
чуқурлиги; маъдан таналари ва очиладиган жинсларнинг қалинлиги; маъдансиз 
қатламларнинг қалинлиги ва ҳолати; минералогик таркиби, фойдали ва зарарли 
компонентлар миқдори; маъдандар ва қамровчи жинсларнинг турғунлиги; сув келиш 
миқдори ва ҳ.к. 

---

Муайян кондаги конкрет ГСПлар йиғиндиси коннинг умумий иқтисодий 
кўрсаткичларини белгилаб беради. 
Саноат учун конларни техник жихатдан имкониятли ва иқтиисодий жихатдан 
манфаатли 
ўзлаштиришни 
таъминловчи 
ГСПларнинг 
чегаравий 
миқдорлари(кондициялари)ни билиш муҳимдир. 
Пировард натижада анашу ГСП бўйича фойдали қазилма чегараланиб унинг захираси 
ҳисобланади.