Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

2-rasm. Paxta tolalarining elektron mikrofotografiyasi: 
(a) bo„y!ama va (b) ko„ndalang qirqimi. 
To'qimachilik va yengil sanoatda xomashyo sifatida ish- latiladigan paxta 
tolasi, kanop, ipak, jun kabi tabiiy tolalar va har xil sun‟iy tolalarga bo„lgan talab 
yildan-yilga ortib bormoqda. 
To'qimachilik sanoatida qoilaniladigan xomashyo asosan ikki turga boiinadi: 
tabiiy va kimyoviy tolalar. 
Tabiiy tolalarga - tabiatdan hosil bo„lgan, o„simlik mineral tolalar va 
jonivorlardan olingan jun tolalari kiradi. Ya‟ni, paxta, 
14 

---

kanoppoyadan, zig„irdan va boshqa o„simliklardan olinadigan tolalar, jun tolasi 
jonivorlardan olinadi. Mineral tolalarga esa asbest kiradi. 
Kimyoviy tolalarga-yuqori molekulyar birikma ta‟sirida kimyoviy yo„l bilan 
olinadigan tolalar kiradi. 
Mustaqil Respublikamizda to'qimachilik sanoatini keng rivojlanishi yoiida, 
dunyo andozalariga mos keladigan yangi texnika va texnologiyalar bilan qayta 
jihozlanmoqda. 
Ushbu sanoat o„z ichiga salkam 15 ga yaqin tarmoqlami qamrab olgan. Ishlov 
berilayotgan xomashyo va ishlab chiqarilayotgan mahsulot turiga qarab, quyidagi 
tarmoqlargabo„linadi: paxtatolasiga ishlov beruvchi, kanopni qayta ishlovchi, junga 
ishlov beruvchi, ipakni qayta ishlovchi vaboshqalar. 
Hozirgi kunda dunyo bo„yicha yiliga 24-25 million tonna paxta tolasi ishlab 
chiqarilmoqda 
Vatanimiz paxta tolasini chet elga eksport qilish bo„yicha uchinchi o„rinda 
turadi. 
Shuni ta‟kidlab o
!
tish kerakki, respublikamizda ishlab chiqarilayotgan paxta 
tolasi dunyoning ko„pchilik mamlakatlariga, jumladan, Rossiya, XXR, Janubiy 
Koreya, Indoneziya va boshqa mamlakatlarga eksport qilinadi. 
Paxta va tolaning xo„jalik hamda texnologik ko„rsatkichlari nuqtayi nazaridan 
bir ko„sakdagi paxtaning va 1000 dona chigitning vazni, tola chiqishi, uzunligi, 
ingichkaligi, nisbiy uzilish kuchi, pishib yetilganligi, mikroneyr ko„rsatkichi, 
tolaning bir tekisliligi va tashqi ko„rinishi muhim ahamiyatga ega. 
G„o„zaning seleksion navi ma‟lum morfologik va agroxo„jalik belgilariga ega 
boiib, ilmiy-tadqiqot muassasasida seleksiyaning ilmiy usuli asosida yaratilib ishlab 
chiqarilgan va xo„jalik nuqtayi nazaridan qiymatga ega bo„lgan g„o„za navidir. 
0„zbekiston Respublikasi hududlarida keyingi yillarda g„o„zaning 20 dan 
ortiqroq rayonlashtirilgan seleksion navlari ekilmoqda. - 7 navi ko„proq 
Qashqadaryo viloyatida, Xorazm - 127 navi - Xorazm viloyatida, Buxoro - 6, 
Namangan - 77, S-6524 kabi navlar respublikaning ko„pgina viloyatlarida ekilib 
kelinmoqda Yangi navlami ma‟ lum darajada cheklangan holda paxta ekiladigan 
xududlarga mo„ljallab yaratilishi maqsadga muvofiqdir, chunki har bir hudud 
sharoitiga moslashtirilib yaratilgan yangi navlar ertapisharligi, yuqori 
15 

---

hosildorligi va tola chiqishining yuqoriligi, hamda kasalliklarga chidamliligi bilan 
amaldagi navlardan ustunligini ko„rsatsa maqsadga erishilgan hisoblanadi. 
Asosiy maydonlarda ekilayotgan paxta navlarining ba‟zi bir o„rtacha 
aniqlikdagi agroxo„jalik ko„rsatkichlari 8-jadvalda keltirilgan. Bu ko„rsatkichlar 
ma‟lum miqdorda navlarni o„zaro taqqoslash imkonini beradi. Bunda tola chiqish 
ko„rsatkichi seleksiya sohasida qabul qilingan uslub bilan aniqlangan. 
Paxtani davlat agroxo„jalik ekinlari ro„yxatiga kiritilib 0„zbe- kiston 
Respublikasi hududida ekishga tavsiya etilgan navlarining ba‟zi bir o„rtacha 
aniqlikdagi agroxo„jalik ko„rsatkichlari. 
8-jadval