Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 27-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublishing.
org
352 
Stol–bosma o‗yinlari bolalarning tevarak-atrof haqidagi tasavvurlarini aniqlash, bir 
tizimga solish, tafakkurini (tahlil qilish, sintez, umumlashtirish, tavsiflash) o‗stirish 
imkonini beruvchi o‗yin usulidir. Bu o‗yin turiga a) loto; b) juft rasmlar; d) domino; e) 
labirint kiradi. 
Og‘zaki so‗zli o‗yinlari katta maktabgacha yoshdagi bolalar bilan o‗tkaziladi. Ular 
bolaning eshita olish, zudlik bilan javob topa olish, o‗z fikrlarini tez va aniq ifoda eta 
olishga o‗rgatadi. Tadqiqotchilarning fikricha, bunday o‗yinlar bolaning aqliy rivojlanishida 
katta ahamiyatga ega. Yuqorida ko‗rsatib o‗tilgan o‗yin turlarida didaktik maqsad va o‗yin 
materiallarining mavjudligi muhim ahamiyat kasb etadi. 
1-2 yoshli bolalar bilan o‗ynaladigan o‗yin turlari: ―Barmoqqa-barmoq‖, ―Qoz‖,―Bo‗p-
bo‗p‖, ―Toy-toy‖, ―Poyezd‖, ―Achom-achom‖ o‗yinlari, go‗dak endi bir-ikki qadam 
tashlashni o‗rganayotgan vaqtda gavdasini to‗g‗ri tutishga yordam beradigan o‗yinlar 
hisoblanadi. 
3-4 yoshli bolalar bilan o‗ynaladigan o‗yin turlari: ―Ot o‗yin‖, ―Kesak qo‗ydi‖, ―Ko‗z 
boylagich‖, ―CHoriy chambar‖, ―Avvalakam‖, ―Tayoq irg‘itish‖, ―Quloq cho‗zish‖, ―CHitti 
gul‖, ―Xolam mehmonga keldi‖, ―Uchdi-uchdi‖. 
4-5 yoshli bolalar bilan o‗ynaladigan o‗yin turlari: ―CHir aylanma‖, ―CHillak‖, 
―Tortishmachoq‖, ―Lafta‖, ―Dor o‗yin‖, ―Ko‗pkari‖, ―Berkinmachoq‖, ―Jami‖, ―CHertan 
devor gir-gir aylan‖. 
Katta yoshdagi bolalar uchun o‗yinlar ―CHavandozlar‖, ―Doiraga tort‖, ―Do‗ppi 
yashirma‖, ―Sapalak‖, ―Besh tosh‖, ―Oq terak-mi ko‗k terak‖. Bu o‗yinlar orqali bolalarda 
chaqqonlik, o‗z-o‗zini boshqara olish va o‗ziga ishonch tarbiyalanadi, qat‘iyatlilik 
ko‗nikmalari shakllanadi, fikrlashga o‗rgatilib boriladi, topqirlik qobiliyatlari rivojlanadi, 
hozirjavob bo‗lishga tayyorlanib boriladi. 
Bolaning aqliy o‗sishi haqida fikr yuritilganda, shuni ham aytib o‗tish kerakki, 
narsalarni yangi nom bilan atashda yoki yangacha nomlash holatidan kelib chiqib, sub‘ekt 
o‗yin paytida faol harakat qilishga urinadi. CHunki u moddiy narsalarga asoslangan harakat 
rejasidan tasavvur qilinayotgan, fikr yuritilayotgan jismlar mohiyatini aks ettiruvchi harakat 
rejasiga o‗tadi. 
Bola jismlarning moddiy shaklidan birdaniga hayoliy ko‗rinishiga utishida unga 
tayanch nuqtasi bulinji kerak, vaholanki shunday tayanch nuqtasi vazifasini o‗tovchi 
narsalarning aksariyatidan o‗yinda bevosita, ob‘ekt sifatida foydalaniladi. O‗yin faollyatida 
mazkur jismlar qandaydir alomatlarni aks ettiruvchi sifatida emas, balki ana shu tayanch 
narsalar to‗grisida fikrlash uchun xizmat qiladi, shuningdek, tayanch nuqtasi harakatning 
yaqqol narsa bilan bogliq jihatini aks ettiradi. 
Yuqorida aytilganidek, narsa bilan o‗yin harakatlarining takomiillashuvi harakat shakli 
xususiyati, bosqichi kabilarni qisqartirmsh va umumlashtirish hisobiga amalga oshiriladi. 
O‗yin harakatlarining qisqarishi va umumlashuvi ularning aqliy ko‗rinishidagi mantaqan 
izchil, yig‗iq shaklga o‗tishning asosini tashkil qiladi. 
SHuni ham aytib o‗tish kerakki, fan-texnika mislsiz rivojlangan bizning xozirgi 
zamonamizdagi yaratilayotgan, xayratda qoldiradigan narsalar bolalarga go‗yo bir 
mo‗jizadek ko‗rinadi. Natijada ular ham o‗zlarining turli o‗yinlari jarayonida o‗xshatma 

---