Boshqaruv psixologiyasi

Jismoniy 
tarbiya 
va 
sport 
sohasi 
rahbarligiga da‟vogar 
(nomzod)larni kasbiy va shaxsiy sifatlarini diagnostikalash 
Kasbni muvaffaqiyatli amalga oshirishga taalluqli shaxs xislatlari haqida 
gapirar ekanmiz, avvalambor, muayyan kasb bo„yicha ishlab chiqilgan talablarni 
albatta inobatga olishimiz kerak. Kasb talablariga mos kelish darajasini 
aniqlashning eng oddiy va sodda usuli sinov vaziyatlarini yuzaga keltirish, 
nomzodni ish joyida sinab ko„rishdir. Lekin bu uslubning bir necha kamchiliklari 
mavjud:
Birinchidan
, ma‟lumki, ish samaradorligi o„zining optimal darajasiga 
ko„tarilishi uchun mutaxassis ish joyiga yaxshi ko„nikishi lozim, ya‟ni adaptatsiya 
jarayoni to„la ravishda amalga oshishi kerak. Aks holda, xodimga yangi ish 
joyidagi o„zlashtirilmagan sharoitlar xalaqit berishi mumkin.
Ikkinchidan,
insonni o„rganuvchi har qanday fanlardan ma‟lumki, kishi 
sinov vaziyatida kuzatuv ostida bo„lar ekan, uning mehnat ko„rsatkichlari sezilarli 

---

224 
ravishda o„zgaradi. Bu o„zgarish ijobiy tomonga ham, salbiy tomonga ham bo„lishi 
mumkin. 
Masalaning yana bir tomoni borki, u ham bo„lsa, axloqiy mezonlar bo„lib, 
insonni kuzatuv ostiga olish, tajriba ob‟yekti sifatida ko„rish mehnatni 
boshqarishning gumanistik yondashuviga to„g„ri kelmaydi. Shu sababli, iloji 
boricha kasblarga doir puxta professiogrammalar ishlab chiqish va ish joylariga 
nomzodlarni baholashning zamonaviy uslublaridan foydalangan holda ish yuritish 
lozim. Da‟vogar (nomzod)larni ishga tanlash, professiogrammalar yaratish 
sohasida ma‟lumot beruvchi manbalardan yana biri – u yoki bu kasbga oid ish 
joylari tavsifnomalaridir. Odatda bunday me‟yoriy hujjatlar “Ish joyi mehnat shart-
sharoiti xaritasi” deb nomlanadi va deyarli hamma kasblari uchun O„zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Davlat sertifikatsiyalash va 
standartlash markazi tomonidan ishlab chiqiladi. 
Ushbu mehnat shart-sharoiti xaritalarida har bir mutaxassislikka oid ish 
joylarining quyidagi omillari bo„yicha inson hayoti uchun zarar keltirmaydigan 
me‟yoriy chegaralar keltirilgan bo„lib, bu talablar chegarasida yaratilgan tavsiflar, 
muayyan kasb professiogrammasini yaratish uchun yaxshi ma‟lumot manbai bo„lib 
hisoblanadi. Ish sharoiti xaritalarida qayd etilgan me‟yorlar doirasida harakat qila 
olishga moyillik darajasini aniqlash uchun psixologiya, fiziologiya va ergonomika 
fanlarida yetarlicha imkoniyatlar mavjud. 
Respublikamiz iqtisodiyotining bozor munosabatlariga o„tishi ishlab 
chiqarish texnologiyalari va menejment sohasidagi yangilanishni talab qiladi. 
Iqtisodiy sohaga ajratilayotgan yirik investisiyalar,