Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

Madirimov
 
Mamatsali, 
TDPU umumiy matematika kafedrasi professori. E-mail: 
[e-mail]  
*
Raximov
 
Ikromjon Komiljonovich,
 TDPU Fizika-matematika fakulteti о‘quv ishlari bо‘yicha dekan 
muovini. E-mail: [e-mail] 
 
 
M. Madirimov
*
 
 
I. Raximov
*
 

---

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
9 
(о‘zbekcha) savod” va islom dinining asoslari ham о‘qitilgan, bundan asosiy 
maqsad arab alifbosi asosida yozilgan matnni о‘qishga о‘rgatish edi. 
Rus-tuzem maktabi boshlang‘ich maktab bо‘lib, uni bitirgandan keyin 
о‘qishni davom ettirish uchun bu maktabning navbatdagi bosqichi yо‘q edi. 
Shuningdek, Turkistonda mavjud bо‘lgan boshqa maktablar bilan rus-tuzem 
maktablari orasida (dastur va ixtisos jihatdan) jiddiy uzilish bor edi. Bu esa о‘sha 
vaqtdagi Turkiston maorif tizimidagi nuqsonlardan biri edi. Bu ahvol tasodifiy 
bо‘lmay, balki chorizmning Turkiston о‘lkasida olib borgan kolonial siyosatidan 
kelib chiqqan qonuniy natijadir. 
Qori Niyoziy о‘qishni Peterburgdagi “Круг самообразования” degan 
nashriyot qoshidagi sirtqi kursning “Tabiatshunoslik” bо‘limida davom ettiradi. 
Sirtqi kurs bilan aloqalar pochta orqali amalga oshirilgan, lekin ushbu sirtqi о‘qish 
ham ma’lum sabablarga kо‘ra uzoq davom etmagan. 
Qori Niyoziyning pedagogik faoliyati. 
Sobiq shо‘rolar hokimiyati barpo 
etilgan birinchi kunlardanoq, 1917-yil 9-noyabrda “Davlat maorif komissiyasini 
ta’sis qilish tо‘g‘risida”gi dekret e’lon qilindi. Jamiyatni о‘z g‘oyalari ruhida 
tarbiyalashni rejalashtirgan shо‘rolar hokimiyati vayron bо‘lgan xо‘jalik 
sharoitida, qahadchilik va ocharchilik hukmron bо‘lgan g‘oyat darajada murakkab 
sharoitda xalq maorifini tashkil qilishga jiddiy e’tibor qaratdi. Bunda Qori 
Niyoziyga о‘xshagan millatining, xalqining, Turkiston о‘lkasining ertangi kuni 
haqida qayg‘urib yashayotgan mahalliy ziyolilar vujudga kelgan imkoniyatdan 
yerli xalqni savodli qilish maqsadida foydalanishga harakat qilindi. Shuning uchun 
ham Toshmuhammad Niyozovich 1917-yil noyabr oyida Skobelev shahrida 
Farg‘onadagi yangi tipdagi birinchi о‘zbek maktabini tashkil qilish haqidagi 
topshiriqni bajarishga jiddiy kirishdi. Maktab mudiri sifatida Qori Niyoziy oldida 
turgan eng murakkab masala – maktabni о‘qituvchilar bilan ta’minlash masalasi 
edi, chunki yerlilar orasidan о‘qituvchilik talabiga tо‘liq javob beradigan kishini 
topish juda katta muammo edi. Maktabga о‘qituvchilik vazifasiga jalb etilgan 
birinchi о‘qituvchi (Qori Niyoziyning bо‘lg‘usi rafiqasi) Oyshaxon О‘razayeva edi. 
U tarjimonning qizi bо‘lib, 1914-yilda Farg‘ona shahridagi qizlar gimnaziyasini 
bitirgan va Andijonda rus-tuzem maktabining rus sinfida о‘qituvchi bо‘lib 
ishlagan.
Maktabda ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilish yо‘lidagi jiddiy 
qiyinchiliklardan yana biri о‘quv rejasi va о‘quv dasturining yо‘qligi edi. Birinchi 
oyning oxirlarida Toshmuhammad Niyozovich va Oyshaxon О‘razayeva 
tomonidan tuzilgan о‘quv rejasiga muvofiq maktabda ona (о‘zbek) tili, rus tili, 
geografiya va tabiiyot о‘qitilgan, sо‘ngra gimnastika darsi kiritilgan. О‘zbek tilida 

---