Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

Mahkamdjanov K. M. 
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. Ўқув қўлланма. – Toshkent: 
ТДПУ, 2006. – Б. 240.

---

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
114 
ahamiyat kasb etadi. Birinchisi ikkinchisiga poydevor qo‘ysa, uni qurib bitirish, 
ya’ni harakat faoliyatining ijrosi o‘yin yoki musobaqa usuliyati orqali amalga 
oshiriladi
1
.
So‘zdan foydalanish usuliyati. O‘qituvchi o‘z faoliyatini, asosan, so‘z 
yordamida (konstruktivlik, tashkilotchilik, izlanuvchanlik orqali) amalga oshiradi, 
shuningdek, o‘quvchilar bilan o‘zaro muloqot va munosabat o‘rnatadi. So‘z ta’lim 
jarayonini faollashtiradi, aytarli to‘la va aniq tasavvurni shakllantiradi, ta’limning 
vazifasini chuqurroq his qilish va fikrlashga yordam beradi. So‘z yordamida 
o‘qituvchi o‘quv materialidan foydalanadi, uning o‘zlashtirilishi natijasini 
baholaydi va tahlil qiladi, bu bilan o‘quvchini o‘z-o‘zini baholashga o‘rgatadi. Va 
nihoyat, so‘z bo‘lmaganda, o‘qituvchi ta’limning barcha jarayoniga xos holatlarni, 
o‘quvchining xulqi, yurish-turishi va boshqa shunga o‘xshash jarayonlarni 
boshqara olmagan bo‘lar edi.
Shunday qilib, o‘qituvchi so‘zning ikki funksiyasidan foydalanish imkoniga 
ega: birinchisi – so‘zning ma’nosi orqali o‘qitilayotgan materialning mazmunini 
ifodalash; ikkinchidan emotsionallik – o‘quvchining hissiyotiga ta’sir etishi 
funksiyalari.
So‘zning ma’nosi harakat vazifasini hal qilishda o‘quvchilar uchun uning 
mazmunini tushunarli ifodalaydigan bo‘lsin.
B. A. Ashmarin so‘zdan foydalanishda quyidagi uslubiy tavsiyalarni taklif 
etadi:
1. So‘z ma’nosining mazmuni o‘quvchilar xususiyatlari va ta’lim vazifalariga 
muvofiqlashgan bo‘lishi; yangi harakat faoliyatini o‘zlashtirishdan avval dastlabki 
tushuntirishdan foydalanish, bu bilan harakat faoliyati asosini anglash va so‘ng 
harakat texnikasi detallarini bayon qilish va unga tushunib yetish.
2. So‘zdan foydalangan holda o‘zlashtiriladigan harakat faoliyatini foydasini 
tushuntirish.
Masalan, bolalar tirmashib chiqishning erkin usulini bir oz bilganliklari 
sababli, ikkinchi koordinatsiya talab qiladigan uch usul bilan tirmashib chiqishni 
o‘rganish xohishi pasayishi yuz beradi. Tushunarli tarzda bu usulning afzalliklari 
so‘zlab berilsa, o‘zlashtrishga salbiy munosabat yo‘qqa chiqariladi.
3. So‘zning harakat faoliyatidagi alohida harakatlarning o‘zaro bog‘liqligini 
aniqlashdagi zarurligi. Ayniqsa, yo‘llanma beruvchi mashqlarni bajarishda buni 
yoddan chiqarmaslik lozim. Bunday mashqlar aytarli emotsional bo‘lmay, ularni 
o‘zlashtirilayotgan asosiy harakat faoliyatlari bilan bog‘liqligini anglash kerakligi 
talab qilinadi.
1
Юнусова Ю. М
. Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. Ўқув қўлланма. – Тошкент: 
2005. – Б. 240.

---