‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

uchun o'matilgan marka va reperlar (nuqtaning holatini
ko'rsatuvchi doimiy belgilar)dan foydalaniladi. Agar doimiy
markalar o'matilmagan bo'lsa, u holda millimetr shkalasi
uchun osma reykalardan foydalaniladi (4.9-rasm). Nivellir
ko'rish chizig'ini siljituvchi optik asbob bilan (4 .10-rasm)
9
- 
jihozlangan bo'lsa, ko'chishlarni 0,01 mm gacha bo'lgan
aniqlikda o'lchash mumkin bo'ladi.
Gorizontal ko'chishlarni o'lchash. Teodolit inshootning
balandligiga qarab, undan 25 —
4.9-rasm. Osma reyka:
 
40 m narida qo‘zg‘almas nuqta
1-reyka; 2-shkalalar; 3-
 
ustida o ‘rnatiladi. Inshootning
nivellirmarkasi; 4-reykani osish
 
ko‘chishi aniqlanadigan nuqtalai^ga
uchun mo'ljallangan &yiq.
 
(qalin qog‘oz, leykoplastirdan kesib
4 7

---

olingan ingichka tasma va boshqalardan 
j
yasalgan) vaqtincha markalar yopish-
tiriladi.
Ko‘chishlarni aniqlashda quyidagi ^
usullar qo'llaniladi: 
= =
1) kuzatilayotgan marka bilan
qo'zg'almas nuqtaga yopishtirilgan marka
orasidagi burchak teodolitda qayta-qayta
o'lchanadi. Teodolit o'matilgan nuqta
bilan markalar orasidagi masofa ma’lum
ekanligidan foydalanib, o'lchangan
burchaklardan chiziqli ko'chishlarga o'tiladi;
2) «yonbosh nivellirlash» usuli. Har bir oMchashda teodolit trubasi
awal kuzatilayotgan markaga, keyin vertikal tekislik bo‘yicha aylantirib,
m illim etr shkalali qo'zg'alm as gorizontal reykaga yo'naltiriladi.