‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

tasvirlangan shprengel, vertikal sim va prujina vositasida pastga tortib qo'yilgan;
natijada shprengelning hamda progibomer simi mahkamlangan nuqtaning
qo'zg'almasligi ta’minlangan. 4.3-rasm, b da yuk osib taranglangan sim
shprengel tasvirlangan. 4.3-rasm, d da esa shprengelning uchi prujina
yordamida fermaning yuqori poyasiga mahkamlangan variant tasvirlangan.
Gorizontal ko'chishlarni aniqlashda progibomerlarni qanday o'matilishi
4.4-rasmda berilgan.
Havo haroratining o'zgarishi simning uzunligiga sezilarii darajada ta’sir
etishi mumkin, bu esa o'z navbatida sinov natijalarida o'z aksini topadi.
Uzunligi 1 m bo'lgan po'lat sim harorat 10 °C ga oshirilganda 1mm dan
ortiqroq uzayadi. Bunday holat sinov natijalarini tahlil etishda hisobga
olinishi zarur.
INDIKATORLAR
Indikatorlar strelkali asboblar turkumiga kirib, o'lchash jarayonida shtifti
(nayzasim on o'qi) obyekt sirtiga tegib turadi. Eng ko'p tarqalgan
indikatorlaming shkala bo'linmasi 0,01 mm ni tashkil etib, 10 mm gacha
bo'lgan ko'chishlarni o'lchay oladi.
Bir necha santimetmi o'lchay oladigan maxsus indikatorlar ham bo'ladi.
OMchashda o'ta aniqlik talab etilgan hollarda shkala bo'linmasi 1 yoki 2
mk boMgan mikroindikatorlar qoMlaniladi.
Indikatorlaming kinematik sxemasi 4.5-rasmda ko'rsatilgan.
4.6-rasmda to'sin konstruksiyasining solqiligini bir necha indikator
yordamida oMchash sxemasi tasvirlangan. Tayanchlarning cho'kishi chetki
45

---

b)
ж
У
Г
l /
4.6-rasm. 
To'sin konstruksiyasi
solqiligini shtiftli indikator yordamida
o'lchash: