‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

2 т а ш s ir v c jt
3 .12-rasm. Vibratsion mashinalar sxemalari.
ancha kichik deb olinsa, konstruksiyaga beriladigan uyg'otuvchi kuchlaming
qiymati quyidagi ifodalardan aniqlanadi:
X = 
aco2m
coswt; 
У = aty2sinbu yerda: X — asosga ta’sir etuvchi gorizontal kuch ; У — vertikal kuch; m
— debolans massasi;
a — aylanish markazidan massa markazigacha bo'lgan masofa; со —
burchak tezligi; t — vaqt.
Muvozanatlashgan sistemada (3 .12-rasm, b) qiymati
У = 2m а со1 sin л» t bo'lgan faqat birgina vertikal tashkil etuvchi vujudga
keladi.
3.12-rasm, d da ko'rsatilgan holda teng ta’sir etuvchi kuchning yo'nalishi
muvozanatlashmagan massalar aylanma harakatining o'zaro yo'nalishlariga
bog'liq. Muvozanatlashmagan massalar harakati murakkab tebranishlar
uyg'otadi, bu tebranishlarda qayd etiladigan asosiy omil xususiy tebranishlar
chastotasidir.
37

---

3 .13-rasm. Tebranishlami gravitatsion kuchlar yordamida uygotish.
3.13-rasmda gravitatsion usulda zarba berish tasvirlangan. Birinchi holda
(3.13-rasm, a) yuk H balandlikdan konstruksiyani himoya qiluvchi taxtakach
(podkladka) ustiga tushadi, yukning taxtakachga urilish vaqtidagi tezligi
о = yjlqH  ga teng. Ikkinchi holda (3.13-rasm, b) tushayotgan yuk o‘z og‘irligini
qo‘qqisdan konstruksiyaga uzatadi. Har ikkala holda ham yukning massasi
konstruksiya massasidan ancha yengil bo‘lishi kerak, aks holda yuk massasi
konstruksiya massasiga qo‘shilib, uning dinamik xarakteristikalariga ta’sir
etishi mumkin. Har ikkala usul ham yetarli darajada sodda, biroq qator
gormonikalaming bir vaqtning o‘zida uyg‘onishi tufayli tebranishlar murakkab