Microsoft Word shermuhammadbek qurboshi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
кутубхонаси
16
7. O’lka Xalq Komissarlari Soveti fuqarolar urushi paytida xonavayron bo‘lgan eng qashshoq 
aholiga yordam ko‘rsatadi. 
8. Mazkur muohadaning amaliyoti Turkiston o‘lkasining barcha yeriga daxldordir. 
Ushbu muohadani imzolash bilan sulh konferentsiyasining faoliyati to‘xtamaydi.
Uning barcha hujjatlari ishchi-dehqon deputatlari Qo‘qon sovetiga beriladi.” 
Yevropaliklar ichida ham muxtoriyatga, yerli xalqqa xayrixohlar yo‘q emas, biroq ozchilikni tashkil 
qilardi. Chunonchi, mazkur sulh konferentsiyasiga kotiblik qilishga majbur bo‘lgan Skobelev dumasi 
boshlig‘i V.D.Doriomedov “Znamya Svobod
ы
” gazetasi orqali shunday deydi: “Rus bolsheviklari 
hech qanday muxtoriyatni tan olmadi va mazlum xalqlar o‘z huquqlari va taqdirlarini haqiqatdan 
o‘zlari belgilamoqchi bo‘lganlarida bunga yo‘l qo‘ymadi...” 
Har holda Turkiston muxtoriyati izsiz ketmadi, jahon jamoatchiligida muhokamaga sabab bo‘ldi. 
Sovet rahbarlari Turkistonga muxtoriyat berish zarurligini his etdilar, biroq, haqiqiy emas, qo‘g‘irchoq 
muxtoriyat berish harakatiga tushdilar. I.V. Stalin Turkistonning o‘sha davrdagi rahbarlaridan bo‘lmish 
I.Tobolinga xabar qilib, musulmonlar orasida ish olib borishni kuchaytirish, musulmon proletariatini 
musulmon burjuaziyasidan ajratib olish va musulmon sovetlari tuzishni topshirdi. 
1918 yil aprel oyida Turkiston O’lka Sovetlarining beshinchi s’ezdi bo‘lib o‘tdi. Unda Turkiston 
muxtoriyati masalasi ko‘rib chiqildi. V.Lenin va I.Stalin s’ezdga quyidagicha telegramma yuboradi: 
“Sovetlar asosidagi sizning o‘lka muxtoriyatingizni Xalq Komissarlar Soveti qullab-quvvatlaydi.” 
30 aprel kuni Moskvaning favqulodda komissari P.Kobozev tomonidan taklif etilgan, RSFSR 
tarkibida Turkiston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi tashkil etish haqidagi deklaratsiya 
deputatlar tomonidan qabul qilinadi.
Ha, Turkiston xalqlari tomonidan muxtoriyat olish uchun boshlangan harakat sovetlarning qattiq 
qarshiligiga duch keldi. Olamshumul voqea bo‘lgan Turkiston Muxtoriyati bolsheviklar tomonidan 
beshigidayoq bo‘g‘ib tashlandi va uning o‘rniga sovet avtonomiyasi o‘rnatildi, xalqdan ayovsiz o‘ch 
olindi. Bu esa milliy-ozodlik kurashi yong‘inini keltirib chiqargan uchqun bo‘ldi.