Axborot texnologiyalari fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

Videoxotira
. Videoxotira monitor ekraniga video ma’lumotlarni (videotasvirlarni) 
saqlab turish uchun ishlatiladi.
Shina
. Kompyuterda har bir qurilmaning ishini boshqaruvchi elektron sxemalar mavjud 
bo'lib, ular adapteriar (moslovchilar) deb ataladi. Barcha adapteriar mikroprossesor va xotira 
orqali berilganlarni ayirboshlovchi magistral yo'l deb ataluvchi shinalar orqali bog'langan 
bo'ladi. Shunday qilib, oddiy so'z bilan aytsak, shinalar turli qurilmalarni bog'lovchi maxsus 
simlardir.
Tizim platasi 
kompyuterning asosiy platasi hisoblanib, unga BIOS, mikroprossesor, 
tezkor xotira, kesh xotira, shinalar joylashtirilgan bo'ladi. Bundan tashqari, unda ba’zi bir 
qurilmalar, ishni boshqaruvchi elektron sxemalar, klaviatura, disk qurilmalari adapteri ham 
joylashgan bo'ladi. Kompyuterda kiritish-chiqarish portlari kontrollerlari mavjud bo'lib, ular 
tizim blokining orqa qismida joylashgan slot deb ataluvchi joylar orqali printer, sichqoncha va 
boshqa qurilmalar ulanishi uchun xizmat qiladi. Kiritish-chiqarish portlari parallel va ketma-
ket bo'ladi va ular mos ravishda LPT1-LPT4 va COM1-COM3 deb belgilanadi. Odatda LPT 
portga printer va COM portga faks-modem, sichqoncha va boshqa qurilmalar ulanadi.

---

Monitor. 
Monitor (displey) kompyuterda matn va grafik 
ma’lumotlarni tasvirlash (ko'rish) uchun xizmat qiladi. Uning elektron-
nurii (SRT - Cathode Ray Tube) va suyuq kristalli Gidkokristallicheskoe 
yoki LCD - Liquid Crystal Display) ko'rinishlari mavjud. Garchand tashqi 
ko'rinishidan u televizorga o'xshab ketsada, ular bajaradigan ishlari bilan 
keskin farq qiladilar. Monitorlar rangli va rangsiz bo'ladi. Kompyuter 
tarqatadigan nur umuman aytganda zararii, shuning uchun ham bahzi 
kompyuterlarda past radiatsiya 
(Lowe radiation) so'zlarini uchratish mumkin. Lekin ularning inson organizmiga tahsiri tobora 
kamayib boradigan rusumlari yaratilmoqda. Buning misoli keyingi yillarda chiqarilgan 17-21 
dyuymli SVGA (SUPER Video Grafic Adapter-katta video grafik adapter) monitorlarda 
nurlarning tahsirini ancha kamaytirilishiga erishilganligini keltirish mumkin. Monitor asosiy 
tavsiflaridan biri uning tasvirlash qobiliyatidir. Tasvirlash qobiliyati ekranning gorizontali va 
vertikalidagi nuqtalar soni bilan beriladi. Masalan 14 dyuymli (36.56 sm) monitorda tasvirlash 
qobiliyati 800x600, 15 dyuymli (38.1 sm) monitorda 1024x768, 17 dyuymli (43.2 sm) 
monitorda 1280x1024 va 21 dyuymli (53.54 sm) monitorda esa 1600x1200. Bundan tashqari, 
monitorning yana bir tavsifi tasvirlarni hosil qiluvchi piksellar (nuqtalar) o'lchovining katta-
kichikligidir. Tasvirlash qobiliyati 800x600 ga teng bo'lgan monitorlarda yaxshi tasvir piksel 
0,31mm ga, 1024x768ga teng bo'lgan monitorlarda esa piksel 0,28 yoki 0,25ga teng bo'lishi 
kerak. Monitorning tez ishlashi uning adapteriga bog'liq bo'ladi. Matn holatida monitorlar 
nisbatan tez ishlasada, grafik holatda u sekinroq ishlaydi. Uning tezligini oshirish yo'llari ham 
mavjud.
Hozirda monitorlarning suyuq kristalli (jidkokristallicheskoe yoki LCD) ko'rinishdagilari 
keng tarqalmoqda. Bunga sabab uning zararli nur tarqatib inson ko'ziga salbiy tahsir 
ko'rsatmasligi hamda kam energiya sarfidir. Bundan tashqari bunday monitorlar satxi o'ta tekis 
bo'lib, unda tasvirlar buzilmasdan ko'rinadi.
Shuningdek hozirda plazmali monitorlar ham ishlab chiqarish yo'lga qo'yilmoqda. 
и
ichi 
inert gazi bilan to'ldirilgan, satxi tekis shisha idish shaklida bo'lib ichki satxida esa minglab 
mayda elektrodlar joylashtiriladi. Har bir elektrod esa monitor ekranining bitta pikselini tashkil 
etadi. U ham inson uchun zararli bo'lgan nur tarqatmaydi. Suyuq kristalli monitorlardan farqi 
uning katta dioganalli ko'rinishlarini ham yaratish imkoniyati mavjud.