Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
84 
yaratildi. Unga ko’ra xizmat ko’rsatishning hududiy tashkil etilishi talab va taklif 
asosida aniqlanadi hamda xizmat ko’rsatish pog’onali (iyerarxik) tarzda tashkil 
etiladi. Bunda, xizmat ko’rsatish markazlarining roli juda katta. Ular tarmoq 
(tibbiy, savdo va va h.k) hamda kompleks xizmat ko’rsatishga bo’linadi. 
Aholiga xizmat ko’rsatishni hududiy tashkil etilishi shahar va qishloq joylarda 
turlichadir. Shaharlarda xizmat ko’rsatish muassasasi va korxonalarini joylashuvi, 
avvalo, shaharning katta - kichikligiga, shakliga, binolarning zichligi, va 
shuningdek, yirik korxonalarning joylashuviga bog’liq.Qishloq joylarida esa 
xizmat ko’rsatishni hududiy tashkil etilishi avvalo, aholi joylashuviga, transport 
tizimlarini rivojlanganlik darajasiga hamda yirik xizmat ko’rsatish markazlari 
sifatida shaharlarning yaqin joylashuvi va boshqalarga bog’liqdir. 
Shunday 
qilib, xizmat ko’rsatish sohalari geografiyasi, ijtimoiy 
geografiyaning aholi geografiyasi bilan yonma-yon rivojlangan muhim 
tarmoqlaridan biridir. Uning ijtimoiy natijasi jamiyat rivojlanishiniig muhim 
jabxasi bo’lgan xizmat ko’rsatish sohalarini rivojlanishining hududiy 
qonuniyatlarini o’rganishi bilan belgilanadi. 
Avvalambor, xizmat – bu muayyan bir xizmat oluvchining (aholi, shaxs) 
xizmatga bo’lgan ehtiyojlarini bevosita qondirishga qaratilgan mehnat natijasidir. 
Ular o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda «ishlab chiqarmayditan» 
ya’ni «toza ko’rinish»dagi (masalan, huquqshunos, shifokor qabuli, kutubxonachi, 
sotuvchi, ofitsiant xizmati) va «ishlab chiqarish shaklidagi xizmat» yoki «narsa» 
ko’rinishidagi xizmatlar (masalan, shaxsiy buyurtma asosida kiyim, poyabzal 
tikish, mebel tayyorlash va h.k.)ga ajratiladi.
Bir qator mualliflar va, xususan, B.A.Manakning aholiga xizmat ko’rsatish 
sohalarini o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib ajratgan tasnifini ko’pchilik 
mutaxassislar ham tarafdori bo’lishgan (5-jadval). 
Ilmiy adabiyotlarda xizmat ko’rsatish sohalarining muassasalari va 
korxonalarining yig’indisi ijtimoiy infrastruktura deb ham yuritiladiki, ularni 
ma’nodosh sifatida tushunish katta xato bo’lmaydi. 

---