Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
184 
g’arbmamlakatlarida shaharlarda aholi joylashuvini eng muvofiq ravishda tashkil 
etish buyicha amaliy vazifalarni hal eta borish barobarida izchil rivojlandi. 
Mashxur Amerika olimi, inson ekologiyasining ko’zga ko’ringan klassik 
vakili 
Raderik Mak-Kenzil
birinchilardan bo’lib Ijtimoiy ekologiyaga ta’rif berdi. 
“Ijtimoiy ekologiya faqat mazkur vaqtda mavjud ekologiya bilan aloqada emas. 
Inson zotlari o’zaro ta’siri sifatida paydo bo’ladigan fazoga oid munosabatlar va 
hayotni saqlab qolish bo’yicha ekologiya va madaniy omillar majmuiga reaktsiya 
sifatida o’zgarishlar jarayonida muttasil mavjud bo’ldi. Tabiiy va qo’g’atuvchi 
kuchlar faoliyati qonun-qoidalarini tushinib olish uchun anashu jarayonlarni 
o’rganish ijtimoiy ekologiyaning vazifasidir.” U Ijtimoiy ekologiya faqat mazkur 
vaqtda mavjud ekotizim bilan aloqador emasligini ta’kidlagan. Inson jonzodlari 
o’zaro ta’siri oqibatida paydo bo’ladigan fazoga oid munosabatlar va hayotni 
saqlab qolish buyicha munosabatlar ekologiya va ma’daniy omillar majmuiga 
reaktsiya sifatida o’zgarishlar jarayonida muttasil bor bo’ladi. Ijtimoiy 
ekologiyaning vazifasiga tabiiy va quzg’atuvchi kuchlar faoliyati qonun-
qoidalarini tushunib olish uchun ana shu jarayonlarni o’rganish kiradi. 
Keyingi davrda Ijtimoiy ekologiya xususida yana bir kurash paydo bo’ldi. Bu 
kurashning bunyodkorlari 
L.Shuor va D.Dunkan
uni, ekologiya majmui 
tug’risidagi qarash, deb atadilar. To’rt omil: populyatsiya, muhit, texnologiya va 
tashkilot ekologiya majmuini tashkil etadi. Ular sabab va faoliyat jihatidan o’zaro 
bog’langandirlar. Omillarning istalgan biridagi o’zgarish, eng avvalo, kichik 
darajaga qaratilgan klassik ekologiyadan odamlarni uzoqlashtirmoqda. Yangi 
Ijtimoiy ekologiya tadqiqotlarda o’zaro bog’langan bir qancha darajalari, 
jumladan, makro darajasi bilan bog’liq bo’ladi, degan fikr olg’a surilmoqda. 
Amerikalik ijtimoiy ekolog 
K.Flanneri
«har bir ekotizimda insoniyat 
xamjamiyatlarini tahlil etishga yondashish barcha axborot beruvchiga o’xshab, 
ekologiya doirasida bo’ladi», deb yozgan edi. 
Ijtimoiy 
ekologiyasohasining 
rivojlanishiga 
ko’p 
xizmat 
qilgan 
A.Xouli
Ijtimoiy ekologiya xamma narsani tushunishga qobiliyatli bo’lgan ijtimoiy 

---