Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

63-rasm.
Islomning asosiy amallari
62-rasm.
Islom dinidagi 5 asosiy farz

---

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
158 
Islom dini Muhammad payg’ambar va halifalik davrida keng yoyildi. Biroq, 
ba’zi ixtiloflar tufayli dinda bo’linish yuzaga keldi. Bunday qarama-qarshiliklarga 
quyidagiarni misol qilish mumkin: 
1) diniy aqidalarning barqarorligi yoki kam o’zgaruvchanligi sababliijtimoiy 
taraqqiyotdan ortda qolish natijasida yuzaga keluvchi ziddiyatlar ta’siri; 
2) din va ruhoniylarning ijtimoiy-siyosiy hayotda ishtirok etishlari zarurati; 
3) diniy ta’limotning turli millatlar va elatlarning madaniyati, urf-odatlari va 
an’analariga moslashishi: 
4) diniy ta’limotga munosabat va uning talqinidagi tafovutlar. 
Yuqoridagi kabi ta’sirlar oqibatida har qanday dinda bo’linish (yo’nalish, 
oqim va mazhablar) vujudga keladi. Lekin dinlarning ijtimoiy hayotdagn o’rni 
vaahamiyatini undagi bo’linishning qanchalik xilma-xil ekanligidan kelib 
chiqibbaholash xatodir. Shu o’rinda e’tiborni quyidagiga qaratishimiz lozimki, 
dindagiqarashlar xilma-xilligi uning jamiyatdagi ildizini mustahkamlaydi, 
mavjudmuammolarning xal etilishida to’g’ri yo’lni tanlash imkoniyatini 
kuchaytiradi. 
Islomda dastlab 
xorijiylar 
(arabchada - chiqish, qarshi turish degan 
ma’nolarnianglatadi) yo’nalishi vujudga kelgan. Uning a’zolari xalifa Alining 
Suriya noibiMuoviyaning hokimiyat uchun ochiq kurashiga qarshi murosachiligi 
vaqat’iyatsizligidan norozi guruhlardan iborat bo’lgan. Ular Alining siyosatiga 
norozilikbildirib Kufa shahridan Xarura qishlog’iga ketib qolgan. Shuning uchun 
ba’zi ilkmanbalarda yo’nalishni 
xaruriylar 
deb ham yuritiladi.Xorijiylar dastlab 
siyosiy talablar bilan chiqqanlar. Ayniqsa, musulmonlarningirqi va ijtimoiy kelib 
chiqishidan qat’iy nazar tengligini e’tirof etiganlar. Xalifalavozimiga ijtimoiy 
mavqeidan qat’i nazar, mas’uliyatni anglagan va davlatniboshqarish iqtidoriga ega 
nomzod saylangan. Agar xalifa jamoa manfaatini himoyaqilmasa, egallab turgan 
lavozimidan bo’shatilgan yoki qatl qilingan.Xorijiylar yo’nalishida quyidagi asosiy 
guruhlar mavjud: Xorijiylar xalifa Ali va boshqa sulolalar vakillariga qarshi 
murosasiz kurash olibborganlar. Ularning ijtimoiy-siyosiy tuzimga nisbatan 

---