Bog'liq INTRODUCTION OF MULTIMEDIA TECHNOLOGIES IN TEACHING CHILDREN TO P
* GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI AXBOROTNOMASI, 2019. № 1 * 4
roli, maktabgacha tarbiyani hayot, zamon bilan bog’lab olib borishning zarurligi, bola shaxsining
shakllanishida ijtimoiy muhitning hal qiluvchi ahamiyatiga egaligiga asoslanadi.
Hozirgi kunda turli xil multimediali ta’lim vositalarini ishlab chiqish va ulami ta’lim-tarbiya jarayoniga
tatbiq etish jadal rivojlanmoqda. MTMlarda ta’lim-tarbiya jarayonida ulardan foydalanish metodikasi ishlab
chiqilmagani uchun tarbiyachi-pedagoglar multimedia vositalarini multimedia texnologiyasi sifatida qabul
qilmoqdalar. Shuni ham ta’kidlab o‘tish kerakki, multimedia vositalarini ishlab chiqaruvchi maxsus
muassasadan tashqari, har bir MTM tarbiyachilarining o‘zlari tayyorlashi mumkin bo‘lgan dasturli va rolli
multimedia vositalarini qo`llash mumkin.
Maktabgacha ta`lim muassasalarida foydalaniladigan multimediali ta’lim vositalarini ikki turga bo‘lish
mumkin:
1.
Monitor ekranida to‘g’ridan-to‘g’ri bilim berishga moljallangan vositalar.
2.
Ko‘rgazmali qurollar.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida multimedia texnologiyasiga asoslangan kompyuterli ta’limning
asosiy maqsadlaridan birinchisi bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashdan iboratdir. Shuning uchun mashg’ulot
shakli, mazmuni, o‘tkazish metodikasi va baholash mezonini ishlab chiqish muhim ahamiyatga ega.
Ikkinchidan, ba’zi MTMIarda kompyuterlar bilan ta’minlangan bo‘lsa-da, ulardan ta’lim-tarbiya jarayonida
foydalanish metodikasi ishlab chiqilmagan. Shuning uchun, MTM sharoitida kompyuterdan ta’lim-tarbiya
jarayonida foydalanish metodikasini islhlab chiqish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Yuqorida
ta’kidlanganidek, mashg’ulot mobaynida multimedia texnologiyasidan foydalanganda u yoki bu materialni
o‘rganishda vaqtni tejash hisobiga ta’lim mazmuni chuqurlashtiriladi va kengaytiriladi.
Maktabgacha ta’lim muassalarida an’anaviy usulda ta’lim-tarbiya berishning shakli, mazmuni va
metodikasi ko‘pgina adabiyotlarda bayon etilgan. Jumladan, ushbu masalada P.Yusupovaning «Maktabgacha
ta’lim pedagogikasi»da keng yoritib berilgan. P.Yusupova ta’lim shakli to‘g’risida shunday yozadi: «Ta’lim
shakli deganda, ta’lim beruvchi pedagog va bolalarning maxsus tashkil etilgan faoliyati tushuniladi va kun
tartibida ma’lum bir vaqtda o‘tkaziladi» (Yusupova, 2008).
Maktabgacha tayyorlov guruhlari bolalarini savodga o'rgatishda multimedia texnologiyasidan
foydalanish, asosan uch tomonlama amalga oshiriladi.
1. Kompyuter va uning dasturlari yordamida didaktik vositalar tayyorlanadi hamda Internet va masofali
ta’lim ashyolaridan foydalaniladi.
2. Kompyuter ishtirokida bevosita dialog metodi asosida bolalarga yangi material o‘rgatiladi. Shuni
ta’kidlash kerakki, 6-7 yoshli bola kattalar kabi kompyuterda ishlashga qodir emas.Shuning uchun, MTMlarda
yangi materialni o‘rganishda bevosita dialog metodidan foydalanish maqsadga muvofiqdir.Bu holda kompyuter
didaktik vosita manbai rolini o‘ynaydi.
3. Bilvosita dialog - virtual axborot muhitida kompyuter bilan dialog asosida multimedia texnologiyasi
amalga oshiriladi. Bunda bolalar tomonidan material mustaqil o‘rganiladi, o‘tilgan material mustaqil
takrorlanadi, mashqlar mustaqil bajariladi, multimediali kompyuter o'yinlari mustaqil amalga oshiriladi va bola
mashqlami, kompyuter qo`ygan vazifalarni, o'yinlarni takror-takror bajarib, qo‘yilgan mashg’ulot maqsadiga
erisha oladi.Bu holda multimedia texnologiyasidan foydalanganda kompyuter ta’lim manbai rolini o‘ynaydi.
Maktabga tayyorlov guruhlarini savodga o‘rgatishda multimedia texnologiyasidan foydalanishning asosiy va
yetakchi shakli mashg’ulotdir. Mashg’ulotlar «Ilk qadam» dasturi asosida belgilangan rejalar asosida olib
boriladi. Yangi mashg’ulotlarni o‘rgatishga qaratilgan mashg`ulotlar tekshiruvchi- sinovchi, majmuaviy,
«sayohat» yoki «ekskursiya» va «kompyuterli o‘yin» shakllariga bo‘linadi.
Mashg’ulotning o‘yin shakli. Bolalarga kompyuterli ta’limiy o‘yinlar orqali tarbiyachi-pedagoglar
bolalarni kompyuter ro‘parasiga joylashtiradi.
Kompyuter xotirasiga joylashtirilgan materiallarni monitor ekraniga chiqaradi. Bolalarning diqqati
ekranga chiqqan materialga qaratiladi. Tarbiyachi va bolalar o‘rtasida dialog (savol-javob) boshlanadi. Bolalar
tarbiyachi (pedagog) bergan topshiriqni mustaqil bajaradi. O‘rganilgan material mustahkamlanadi.Bolalarning
mashg’ulot davomida olgan bilimi baholanadi. O‘rganilgan material bo‘yicha uyga topshiriq beriladi.
Mashg’ulot mazmuni.Multimedia texnologiyasidan foydalanib o‘tkaziladigan mashg’ulotlar kompyuter
texnologiyasiga asoslanadi.Shuning uchun, multimedia texnologiyasiga asoslangan mashg`ulotlarni kompyuter
mashg’uloti deb ham atash mumkin.Kompyuterli mashg’ulotlarning aksariyati birlashgan mashg’ulotlar
shaklida o‘tkaziladi.
Yuqorida ta’kidlanganidek, mashg’ulot mobaynida tarbiyalanuvchilarning kompyuter oldida 15
daqiqadan ortiq o‘tirishi mumkin emasligi e’tiborga olinishi zarur.Shuni ta’kidlash kerakki, "Maktabgacha
yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasiga qo‘yilgan Davlat talablari"da ham bolaning kompyuterda shug’ullanishi 15-
