Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги з. М. Бобур номидаги андижон давлат университети

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

58 
ХУЛОСА 
Мустабид тузум махсус кўчирилганларни ўз жонажон ерларидан 
мажбуран олиб кетиб, бегона юртларда азоб-уқубатли ҳаётга мубтало қилди. 
1943—1944 йилларда Ўзбекистонга махсус кўчириб келтирилган қрим 
татарлари, чеченлар, месхети турклари, курдлар ва бошқалар орасида 
эркаклар фақат 18%ни ташкил этарди. Аслида, улар «бронь» бўйича 
урушдан қолдирилган илғор колхозчилар, совет ва партия ходимлари, ички 
органларнинг ходимлари, болаликдан ногирон ва уруш ногиронлари, 
қариялар эди. Хотин-қизлар тахминан 30%, қолганлар, яъни ярмидан 
кўпроғи болалар эди. Бундай нисбатни Қирғизистон ва Қозоғистонга 
келтирилганлар орасида ҳам кўриш мумкин. 
Маъмурлар махсус кўчириб келтирилганларга нисбатан «умумий нафрат» 
тўлқинини вужудга келтириш учун ҳамма чора- ларни кўрдилар. Давлат 
органлари ходимлари маҳаллий аҳолининг махсус кўчириб келтирилганлар 
билан муомалада бўли- шига шубҳа билан қарардилар. 
Лекин маъмурий-тақиқловчи тўсиқларга, марказий давлат органларининг 
«душманнинг 
шериклари»га 
нисбатан 
ўтказган 
геноцид 
сиёсатига 
қарамасдан, ўзбек халқининг бу ижтимоий таҳқирланган кишиларга ҳам 
чинакам меҳр-шафқат кўрсатиш и тобора таъсирлироқ бўлиб борди. Булар 
етиб келгандан кейин кўп ўтмай, маҳаллий аҳоли уларга энг сўнгги бурда 
нонигача тақсимлаб бера бошлади. Ўзбекистонликлар қалб даъвати билан 
уларга бошпана (бараклар) қуришда ёрдам кўрсатдилар, бусиз ҳам ўзлари 
учун тор бўлган хонадонларидан жой бердилар, анъанавий қишлоқ хўжалик 
экинларини парвариш қилиш тажрибасини баҳам кўрдилар, ишчи 
касбларини ўрганишда ёрдамлашдилар, қўлларидан келганча тиббий ёрдам 
кўрсатдилар. Махсус кўчириб келтирилганларнинг кўплари колхоз ва 
совхозларга ишга жойлашдилар. Мирзачўлни ўзлаштиришда иштирок 
этдилар. 
Ўзбек халқининг эвакуация қилинганларни ва қочоқларни ўз хонадонида 
самимий кутиб олганлиги, озод қилинган районлар иқгисодиёти ва 

---

59 
маданиятига душман етказган яраларни даволашдаги бегараз ёрдами, қувгин 
қилиниб махсус кўчириб келтирилганларга кўрсатган эътибори жаҳон 
солномасига инсон маънавиятининг юксак намуналари, ҳақиқий инсонпар- 
варликнинг ёрқин тимсоли сифатида олтин ҳарфлар билан ёзиб қўйилди. 

---

60