Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги қарақалпақ МӘмлекетлик университети

Ислеў бериў усылларының боян өсимлигиниң
көгериўшеңлигине тәсири
Ислеў бериў усыллары
Лаборатория 
шараятындағы 
көгериўшеңлик, %
Дала 
шараятындағы 
көгериўшеңлик, %
1. Ислеў берилмеген
(контроль)
42,3± 1,3
18,2± 0,7
2. Жибитилген туқым
71,7± 2,1
57,3± 1,9
3. Скарификацияланған
туқым
76,3± 2,0
58,3± 2,0
4. Мыс купоросы еритпеси менен 
туқымды дәрилеў
69,3± 1,7
55,7±1,5
5. Цинк еритпеси менен туқымды 
дәрилеў
68,7± 2,0
52,3±1,7
6. Янтарь кислотасы еритпесинде 
туқымларды жибитиў
77,2±2,3
59,1±2,1
Егиў ушын пайдаланылатуғын туқымлар ири ҳәм салмақлы болыўы 
керек. Туқымның ири-майдалығы туқым көгериўшенлигине тәсири 
үйренилди (6-кесте). Бунда туқымлар ири-майдалығы ҳәм салмағы 
бойынша 3 фракцияға бөлинди: Майда (1000 дана туқым массасы 5,44 г)
Орташа (1000 дана туқым массасы 5,87 г)
Ири (1000 дана туқым массасы 6,05 г)

---

– 18 –
6­кесте. 
Туқымның ири­майдалығы боян өсимлигиниң 
туқымнан көгериўшеңлигине тәсири
Туқымның
ири­майдалығы (салмағы)
Лаборатория
шараятындағы 
көгериўшеңлик, %
Дала 
шараятындағы 
көгериўшеңлик, %
Майда (5,44 г)
42,3±1,3
18,2±0,9
Орташа (5,87 г)
47,5±1,7
25,3±1,7
Ири (6,05 г)
53,3±2,2
30,2±1,9
Үлкен майданларға егиўде өсимликтиң собық мийўелери дән 
комбайнларында орып, жыйнап алынып, езиледи ҳәмде туқымлар 
тазаланып електен өткериледи. Бунда, жоқарыда айтылғандай туқымларға 
ислеў бериў жумыслары алып барылады. Жибитилген туқымларды егиў 
қолайлы болыўы ушын саяда 5-6 саат жайып кептириледи. Кептирилген 
туқымлар 5 суткаға шекем өзиниң өнип шығыў қәбилетин ҳәм 
биостимуляция тәсирин жоғалтпайды.
Егиў. 
Тәжирийбе майданларында туқымлар киши сеялкаларда 
ямаса қолда егиледи. Үлкен атызларда СКОС-4,2 баў-бақша ямаса дән 
сеялкаларында егиледи. Егиў жумыслары ерте бәҳәр, бәҳәр ҳәм гүз 
айларында алып барылады. Туқымлар 2-3 см тереңликте егиледи. Ҳәр бир 
гектарға орташа 40-50 кг туқым сарыпланады. Егис машиналары менен 
еккенде, туқымды үнемлеў ушын туқымға салы кепеги араластырылады 
(1 кг туқымға 25 кг салы кепеги араластырылады). Туқымлар 60х20, 30х40 
см схемада егиледи. Өсимликлер өнип шыққаннан кейин қатар араларына 
ислеў берип басланады ҳәм вегетация дәўиринде 3-4 мәрте культивация 
қылынады.