Tibbiyotda axborot texnologiyalari

7
Edward H. Shortliffe, James J. Cimino Editors Biomedical Informatics. 
Springer, New York, 2014,286-287-
betlar
 

---

Funksional tasvirda asosiy bo‘lib hisoblangan omillar 
anatomik tasvirni olishda muhim hisoblansada, asosiy bo‘lmaydi. 
Masalan, ishemiya yoki yallig‘langan qatlam tuzilishi muhim 
bo‘lsada, organ yoki tana tuzilishining asosiy o‘lcham va 
shakllarining aniqligi asosiy hisoblanadi. 
Bu borada funksional tamograflar – UTT, angiografiya keng 
qo‘llaniladi. UTT bevosita normal va patologik qon aylanishini 
qayd etsa, molekulyar viziograflar aniq genlarning ekspressiya 
holatini tasvirlaydi. 
Bugunda keng qo‘llaniladigan kompyuter grafik dasturlari 
yordamidagi tasvirlovchi asboblar: PET – pozitron-emission 
tamograf, MRT – magnito rezonans tamograf, MRS – magnito-
rezonans spektroskopi, KT – kompyuter tamografiya va 
boshqalar. 
Radiologik vizualizatsiyaning turli usullari bir biridan, 
asosan, tasvir axborotining ikki o‘qi bilan farq qiladi: fazoviy 
joylashuv(anatomik detal) va tasvirning funksional axboroti 
(masalan, normal yoki patologik to‘qima tuzilishi). Inson 
miyasining tuzilishi nihoyat murakkab bo‘lib, yanada chuqur 
o‘rganishlarni talab qiladi.
Radionuklidlarning tibbiyotdagi tatbiqini ikki guruhga bo‗lish 
mumkin. Birinchi guruhga radioaktiv indikatorlardan davolash va 
tekshiruv 
maqsadlarida 
foydalaniladigan 
metodlar 
kiradi. 
Radionuklidlarning ionlantiruvchi nurlanishlarining biologik 
ta‘sirining davolash maqsadlarida qo‗llanilishiga asoslangan 
metodlar ikkinchi guruhga kiradi. Nurlanishning bakteritsid 
ta‘sirini ham bu guruhga kiritish mumkin.

---

Nishonlangan atomlar metodi quyidagidan iborat: tanaga 
radionuklidlar kiritiladi va ularning to‗plangan joylari, a‘zo va 
to‗qimalardagi aktivligi aniqlanadi. Masalan, qalqonsimon bez 
kasalligiga diagnoz qo‗yish uchun tanaga radioaktiv yod 
I
125
53
yoki 
I
131
53
kiritiladi, radioaktiv yodning bir qismi bezda to‗planadi. 
Uning yaqiniga joylashtirilgan schetchik yodning to‗planishini 
qayd qiladi. Radioaktiv yodning konsentratsiyasi ortish tezligiga 
qarab qalqonsimon bezning holati haqida diagnostik xulosa 
chiqarish mumkin.
Qalqonsimon bezning rak o‗simtasi turli a‘zolarga metastaza 
berishi mumkin. Bu a‘zolarda radioaktiv yodning to‗planishi 
metastaza haqida ma`lumot berishi mumkin.
Radionuklidlarning tananing turli a‘zolarida taqsimlanishini 
aniqlash uchun gamma-topografdan foydalaniladi. Bu asbob 
radioaktiv preparatning intensivligi qanday taqsimlanishini 
avtomatik ravishda qayd qiladi. Gamma-topograf skanerlovchi 
schetchikdan iborat bo‗lib, u birin ketin bemor tanasining katta 
qismidan o‗tadi. Nurlanishni, masalan, qog‗ozga shtrixli belgi 
qo‗yib qayd qilinadi (8.4-rasm).
Gamma-topograf ionlantiruvchi nurlanishning a‘zolardagi 
nisbatan qo‗pol taqsimotini beradi. Aniqroq ma`lumotlarni 
avtoradiografiya metodi bilan olish mumkin.