Ҳamid Шоdiev, Иbроҳim Ҳabibуllaev

7.2.1 Korrelyatsion-regression bog‘lanishni o‘rganishda bog‘lanish
shaklini aniqlash 
U belgining X ga bog‘liqligi, biz yuqorida ta’kidlaganimizdek, to‘g‘ri va
teskari bo‘lishi mumkin. Agarda X belgining ortib borishi bilan U ortsa yoki X ning 
ko‘payishi bilan U ko‘paysa, ular o‘rtasida to‘g‘ri bog‘lanish, korrelyatsiya esa ijobiy
deyiladi. Agarda X ning ortishi bilan U kamaysa yoki X kamayganda U ortsa, ular
o‘rtasida teskari bog‘lanish, korrelyatsiya esa salbiy deyiladi. Bundan tashqari, X 

---

172 
ning o‘zgarishi bilan U ning o‘zgarishi xarakteriga qarab to‘g‘ri chiziqli va egri 
chiziqli bog‘lanish bo‘lishi mumkin.
To‘g‘ri chiziqli bog‘lanishni ifodalaydigan regressiya tenglamasini 
quyidagicha yozish mumkin:
x
a
a
Y
x
1
0


Bu erda: 
a
0
– ozod xad;
a
1
–regressiya koeffitsenti. 
a
0
va
a
1 
larni tenglama 
parametrlari ham deyishadi. Bu parameterlarni aniqlash uchun, eng kichik 
kvadratlar usulidan foydalanib, quyidagi normal tenglamalar sistemasini echish
zarur:




Y
x
a
na
1
0





yx
x
a
x
a
2
1
0
Ushbu jarayonni quyidagi misolda ko‘rib chiqaylik (7.3-jadval). Viloyatdagi
15ta tuman bo‘yicha jon boshiga to‘g‘ri keladigan daromad va nooziq-ovqat 
tovarlariga bo‘lgan sarflar o‘rtasidagi korrelyatsion bog‘lanishni aniqlash uchun
regressiyasining chiziqli tenglamasini tuzamiz. Normal chiziqli tenglamalar 
tizimining koeffitsentlarini jadval ma’lumotlari yordamida aniqlash mumkin. 
Tenglamalar sistemasiga jadvaldagi ma’lumotlarni qo‘yib chiqamiz:
24589776
3897292
23904
15171
23904
15
1
0
1
0




a
a
a
a
Har bir tenglamaning hadlarini 
a
0
koeffitsentining oldidagi sonlarga bo‘lsak
quyidagilarga ega bo‘lamiz:
7
,
1028
4
,
1630
4
,
1011
6
,
1593
1
0
1
0




a
a
a
a
7.3-jadval 
Viloyat tumanlarida jon boshiga to‘g‘ri keladigan daromad va nooziq-ovqat tovarlariga bo‘lgan 
xarajatlar