Елкасини пайІамбарлар силаган шоир

 
 
AHMAD YASSAVIY
5-sinfda Ahmad Yassaviyning hayoti va ijodini o‗rganish jarayonida hikmatlarining hozirgi 
kunda ham o‗z qadr-qimmatini yo‗qotmaganligi, undagi ko‗tarilgan masalalar shu kunda ham 
dolzarbligini ko‗rsatish nazarda tutiladi. Bu darsni «O‗tmishga sayohat» deb nomlab, o‗yin tarzida 
tashkillash mumkin. Bunda parvozning bort kuzatuvchisi o‗qituvchi bo‗lib, o‗quvchilarni turli 
bilim orollaridan olib o‗tishi kerak. Maqsad o‗quvchilarni faolligini oshirish, og‗zaki nutqini 
o‗stirish, har tomonlama kamol toptirish, go‗zal ahloq-odob egasi bo‗lishga undash va adabiy, 
ma‘naviy merosga bo‗lgan hurmatlarini oshirishdir. 
Darsning shiori qilib quyidagilarni tanlash mumkin: 
1. «Nafs ila dunyoga dil bergan fosiqlar siz bu kun 
Yassaviy xok poyidin aylab oling tummorlar» (Abdulla Oripov). 
2. «Hamisha yaxshilig‗ qilg‗il, ketarsan ushbu dunyodin, 
Qiyomat obi ro‗yiga kerak xunu jigar qilsang. 
Xoja Ahmad ma‘siyat birla hayoting qilmag‗il zoe, 
Bo‗lursen loyiqi hazrat, agar toat sahar qilsang»
(Yassaviy). 
3.
«Qarchig‗ayni qushlagan, shunqor lochin ushlagan, 
Sonsiz murid boshlagan, shayxim Ahmad Yassaviy» 
(Sulaymon Boqirg‗oniy). 
O‗qituvchi shiorlarni sharhlaydi: Xalq shoiri Abdulla Oripov fosiqlarga, ya‘ni bu dunyoni 
mol–dunyo yig‗ishdan iborat deb bilgan, nafsi buzuq kimsalarga Yassaviy hikmatlaridan o‗qib 
o‗zlariga xulosa chiqarsinlar, - deydi. Ahmad Yassaviy hikmatlarida dunyoning o‗tkinchiligini 
ta‘kidlaydi. Zotan, dunyo odamlar bir qo‗nib, yana ketadigan joy, umr yugurik bir narsa, elday 
o‗tadi ketadi. Bas, shunday ekan, taqdirning ayovsizligi oldida mol-dunyoga inonmoq nodonlik va 
g‗ofillikdir. O‗limni anglashdan esa hayotni ma‘rifat bilan qadrlash, odam farzandini g‗animat 
bilish, manmanlik va jaholat «tulpor»lariga minib hovliqmaslik degan ma‘no anglashiladi. 
Sulaymon Boqirg‗oniy o‗z baytida Ahmad Yassaviyning muridlari, ya‘ni shogirdlari ko‗pligini 
ta‘kidlaydi. Haqiqatda Ahmad Yassaviy Zangi ota, Ismoil ota, Cho‗pon ota, Xalil ota, Xoja 
Bahoudddin, Sulaymon Boqirg‗oniy va boshqalarni tarbiyalagan. 
1993-yil - Yassaviy yili, deb e‘lon qilingan edi. Bugungi kunda Yassaviy maqbarasi aziz 
qadamjolardan biri bo‗lib qolgan. Xalq u yerga borib, ulug‗ bobomiz qabrini ziyorat qilib, 
ruhlaridan madad so‗raydi. 
So‗ngra o‗qituvchi darsga taalluqli izohtalab quyidagi so‗zlarni ilova qilishi mumkin: 
Tolib – talab qiluvchi, izlovchi. 
Mahshar – qiyomat, to‗planadigan joy.
Ashk – ko‗z yoshi. 
Afg‗on – fig‗on bilan nola qilish.
Murshidi komil – yetuk pir.
So‗fi – tasavvuf yo‗liga kirgan kishi. 

---

28 
So‗finaqsh – tashqi ko‗rinishi so‗figa o‗xshash. 
Magnitafondan quyidagi hikmat qiroat bilan o‗qiladi. O‗qituvchi hikmatni sharhlab beradi: 
Ey ko‗ngul, qilding gunoh, hargiz pushaymon bo‗lmading, 
So‗fimen deb lof urib, tolib jonon bo‗lmading. 
Hayfkim o‗tti umring bir lahza giryon bo‗lmading, 
So‗finaqsh bo‗lding vale hargiz musulmon bo‗lmading. 
O‗zgalarning yolg‗onchiligidan so‗z ochish oson, biroq o‗zingdagi qalloblik, riyo pardalarini 
yirtish esa matonat hisoblanadi.
IX asrda tasavvufda malomatiyya mazhabi yuzaga kelgan. Bu mazhabga kirgan kishilar o‗z-o‗zini 
komillashtirishni, yurakni poklashni bosh vazifa hisoblashgan. Bu ishni ular yashirin bajarishlari 
shart bo‗lgan. Malomatiyya — bu insonni o‗z-o‗zini tahlildan o‗tkazish, nuqsonlari uchun o‗zini 
ayamasligi, ya‘ni malomat tilida fosh qilish yo‗li bo‗lgan. O‗tmishga sayohat qilar ekanmiz, 
bobomiz Alisher Navoiy hazratlari ham Ahmad Yassaviy haqida shunday deganlar: «Xoja Ahmad 
Yassaviy – Turkiston mulkining shayxul-mashoyixidir. Maqomati oliy va mashhur, karomati 
matavoliy (hayratlanarli) va nomahsur (chegarasiz) ermish».