Gerontologiya va um um iy geriatriya

Kasalliklar qayerdan keladi?
Sog‘lom
inson 
qanday 
qilib 
oddiy 
angina 
kasalligina 
yuqtirib olishni ko ‘rib chiqsak. Streptakokk infeksiyasi havo
74

---

tom chilari tufayli og‘izga tushadi. N atijada angina kasalligi 
boshlanadi. A nginani oxirigacha davolam aganidan so‘ng bu 
surunkali tanzilitga aylanadi. Tom oq atrofidagi streptakokk 
infeksiyasi buyrakka tushib vaqt o ‘tishi bilan (m asalan, haddan 
tashqari sovuqotganda) buyrak faoliyati tanqisligiga olib keladi. 
Shuningdek, streptakokk infeksiyasi bo 4g‘im xaltachasiga tashrif 
buyurib artrit 
(b o ‘g ‘im larning yalliglanishi) 
ham da artroz 
(bo‘g4im xaltachasining yem irilishi) kasalligiga sabab b o la d i. 
Ushbu kasalliklar natijasida organizm da paydo b o lg a n shishlar 
b o ‘g‘im larda qirsillash, belda og'riq, b o ‘shashgan qadam lar kabi 
holatlar insonning qariyotganidan darak beradi.
Agar kasallik vaqtida davolanib streptakokk «nfeksiyasi yo‘q 
qilinsa, inson yasharadi va kasalliklarsiz uzoqroq um r ko‘radi. 
M azkur holatdan yana bir m uhum xulosa chiqarish mum kin: agar 
organizm kasalliklardan xalos b o ‘lsa, har qanday yoshda qarilikni 
to\xtatish va inson uzoq yillar um rguzaronlik qilishi m um kin.
Organizm ga 
salbiy 
ta ’sir 
ko ‘rsatuvchi 
barcha 
om illar 
(parazitlarning 
organizmga 
kirishi, 
inson 
tabiatiga 
mos 
kelmaydigan turm ush tarzi ham da ovqatlanish, iflos suv, texnika 
ta ’siri va boshqalar) organizm ga va inson um rining qisqarishiga 
jiddiy ta'sir qilishi tan olingan. Bunday xulosaga kelishimga b a ’zi 
kuzatishlarim sabab bo'ldi.
H am m asi bo'yim ga e 'tib o r bera boshlagan kundan boshlandi. 
M a'lum ki. inson b o‘yi I kunda 2 sm ga qisqarishi m um kin. 
Fiziologiya darsliklarida inson b o 4 i kun davom ida pasayishi 
m e'yoriy holat deb qabul qilingan. A m m o um r davom ida 
pasayishi esa. bu um urtqaning qisqarishi shakl o'zgarishi sababli 
organizm da qarilik jarayoni boshlanishini anglatishi ta'kidlangan. 
M cni nim a sababdan kun davom ida bo'yning qisqarishi m e'yoriy 
holat ekanligi qiziqtirib qoldi. Bulling nimasi m e'yor?
Bu savolga javob topa olm adim . A m m o bir kunlik pasayishni 
vertikal turm ush tarzi natijasida tana og'irligining um urtqaga ta 'sir 
qilishi sababli, deb qarash m um kin. U nda yana b irsav o l tug* Uadi. 
Inson havotining 3 dan 2 qismi vertikal turm ush tarzida o'tadi. 
Bu m e'yoriy holat mi?
75

---

17—20 y osh im d a b o ‘yim 178 sm edi. U vaqtda harbiy bilim 
y u rtin in g kursanti edim . Tabiiyki, te z -tez tibbiy k o ‘rikdan o 'tib
tu ra r edik. K o ‘rik k u n n in g b irinchi yarm ida o ‘tkazilardi. Agar 
b o ‘y ertalab 2 sm ga baland b o ‘lsa, m ening b o ‘yim 180 sm 
b o ‘lishi kerak. Bir n ech a yil avval b o ‘yim ni o ‘lchaganim da, 176 
sm c h iq q a n edi. E rtalab b o ‘yim 177,5 sm ligini sezib qoldim . 
S hu ning dek , b o ‘yin, kurak, bel m ushagi ham da u m u rtq am d a 
q an d ay d ir noqulaylik seza boshladim . U m u rtq am n i paypaslab 
k o ‘rganim da, b a ’zi qism larida hattoki og‘riq ham sezdim .
B oshim oldinga egilib (q ach o n lard ir boks bilan shug‘ullanib, 
velopoygalarda ishtirok etard im , b u n d an tashqari, doim o ‘tirib 
ishlar ed im ), bukchayib qolgan edim . H attoki bir necha daqiqa 
tik turib qolsam ham kurak va belim da noqulaylik sezib, o ‘tirishga 
harakat qilardim . S huning u ch u n oldinga egilish (m asalan, egilib 
bosh yuvish) an ch a og‘irlik qilar edi. C hunki m en uzoq vaqt egilib 
tu ro lm asdim . B oshim , bel va d u m g ‘aza suyagim da og‘riq paydo 
b o ‘lardi. C h alq an ch a yotish ham m en uchun an ch a qiyinchilik 
tu g ‘d irar edi. B elim da xuddi tayoq bilan yaxshilab savalagandek 
o g ‘riq b o ‘lardi.
lltim o sim bilan m eni yon to m o n lam a suratga olishdi. Tasvirdagi 
natija m eni tin ch lan tira olm adi. U m u rtqam lotincha С harfiga 
o ‘xshab bukilgan holatda edi. M enim cha, aynan shu sababli bo'yim
2 sm ga pasaygan. B undan tashqari, um urtqam dagi o'zgarishlar 
tanadagi b oshqa a ’zolarga ham noqulaylik tug'dirayotganini 
yaxshi tush un ib tu rar edim . Aynan qanday o'zgarishlar ekanligi 
haq ida hali to ‘liq tushunchaga ega em asdim . A m m o natija men 
k u tg an im d an ham jiddiy b o ‘lib chiqdi. Bu haqda sal keyinroq 
t o cxtalam an.