Gerontologiya va um um iy geriatriya

!
I ll bob. GERIATRIK GASTROENTEROLOGIYA
Surunkali gastrit
G astrit - oshqozon shilliq qavatining yallig‘lanishi b o ‘lib, 
bizda bu xastalik o ‘lka kasalligiga kiradi. Ayniqsa qariyalarda 
bu kasallik oshqozon devorida atrofik o ‘zgarishlar berib, rak 
oldi kasalliklariga moyillik uyg‘otishi m um kin. Oxirgi yillarda 
gastrit kasalligiga boshqacharoq qaralib, uning sabablari kengroq 
o ‘rganildi. Yoshga qarab oshqozon devoridagi o ‘zgarishlar har 
xil b o ‘lib, unda bakterial, autoim un o ‘zgarishlar topilib, kasallik 
borishi faolligi ancha keng o'rganildi. Kasallik asosida to 'q im a 
atrofiyasi em as, epitelial to ‘qim aning yaxshi yeyiiishini, ularning 
nisbatan yosharishi talqin etilm oqda.
Surunkali gastrit - oshqozonning o ‘choqli yoki diffuz 
sham ollashi 
boMib, 
unda 
to ‘qim alar yangilanishi, 
nihoyat 
oshqozonda funksional o ‘zgarishlar ro‘y berishi borasida ovqat 
hazm bo'lishi va hayot tarzining yakunini belgilashi m um kin 
boMgan kasallikdir.
Klassifikatsiyasi
B utundunyo gastroenterologlari Kongressida Sidney shahrida 
1990-yilda qabul qilingan “ Sidney sistem asi” deb atalgan 
klassifikatsiya bo'vicha, surunkali gastrit A, В va aralash (A +B) 
turlariga ajratiladi ham da unda kasallikning gistologik, topografik, 
morfologik va klinik faolligi ajratiladi. Bunda asosan morfologik 
o ‘zgarish funksional o ‘zgarishlarni bclgilaydi.
Surunkali gasirit - o'sm a oldi kasalligi deb ham qaraladi. Oxirgi 
ko'rsatkichlarga qaraganda oshqozon o'sm asi ancha kam aygan, 
lekin ushbu m uam m o hozirgacha qolm oqda. U m um an ikki xil 
tushuncha mavjud: o'sm a oldi holatlar, o 'sm a oldi o ‘zgarishlar. 
Birinchisiga o'sm aga olib kelish jaro h atin i ko'paytiruvchi holatlar 
kirsa, ikkinchisiga to'qim adagi morfologik o'zgarishlar kiradi.
Eng asosiy o 'sm a oldi holatlardan biri suam kali gastritdir, bu 
ayniqsa 60 yoshdan oshgan keksalarga taalluqlidir. U larda ichak 
yetishm ovchiligi, qabziyatlar bilan borgan gastritlar o ‘ziga ancha 
m ehnat talab qilib, ularni davolash shifokorga qiy in ch ilik tu g kdiradi.
29

---

A trofik g astritlarn in g 10% o ‘sm aga aylanishi m um kin. O ksm a 
a n iq lan g an qariyalarda 37.2% atrofik gastrit tashxisi q o ‘yilgan, 
ayniqsa au to im m u n gastritlar qariyalarda 3 - 1 0 barobar ko'pligi 
an iq lan g an . B uning asosida ritm ik tekshirish yotadi: oshqozon 
en d o sk o p ik tekshirishi, P H -n i aniqlash, b a ’zan biopsiyalar qilish 
h a m k o ‘rsatiladi.
S u ru nk ali gastrit asosan h ar xil m o tor va evakuator o ‘zgarishlar 
b ilan b oradi. A yniqsa a u to im u n gastritlar qariyalarda og‘irroq 
o ‘tadi. B a’zan ovqat oshqozonda turib qolsa, b a’zan undan tezroq 
o ‘tib ketib, og ‘riq belgisini berishi m um kin.
B unda alb atta rentgenda oshqozonni ko‘rish kerak, 2 1 -3 4 %
qariyalarda giperplastik gastrit — “ M enetriyer” kasalligi uchrab 
tu radi. Asosiy tekshirish usuli baribir ham endoskopiya hisoblanadi.
K o ‘p in ch a bunday kasallarga biopsiya qilib, solishtirm a tashxis 
o ‘tkazish m um kin.
A u to im u n gastrit vitam in B12 yetishm ovchiligi bilan boradi, 
ayniqsa o ‘sm a holatlariga taxm in b o ‘lganda bu seziladi. Shuning 
u c h u n ham bunday qariyalarda nevrologik belgilar ko 'p b o klib, 
q o n d a m egaloblastlar ortib ketib, gem oglobin pasayadi. K o‘pincha 
sh u n d ay gastritlar oshqozon o ‘smasi kabi kasallikka olib kelishi 
m u m k in .