24-mavzu. Iqtisodiy o’sish va milliy boylik reja: Iqtisodiy o’sishning mazmini, mezonlari va ko’rsatgichlari Iqtisodiy o’sish modellari

tarmoqlararo balans
hisoblanadi. 
Tarmoqlararo balansning dastlabki nazariy asoslari sobiq ittifoq davrida ishlab chiqilgan edi. 
Keyinchalik u asli Rossiyalik bo’lgan hamda AQSHga o’tib ketgan iqtisodchi V.Leontev 
tomonidan 
«xarajatlar – natijalar»
modeli sifatida takomillashtirilgan holda ishlab chiqildi 
(17.3-chizma).
V.Leontev iqtisodiy tahlilning «xarajatlar – ishlab chiqarish» usulida eng avvalo e’tiborni 
iqtisodiyotdagi miqdoriy aloqalarga qaratadi. Tarmoqlar o’rtasidagi bu aloqalar texnologik 
koeffitsientlar (I kvadrantdagi a
11
, a
12
, a
13
va h.k. belgilar) orqali o’rnatiladi.
Tarmoqlararo balans jadvali to’rtta kvadrantdan iborat. Birinchi kvadrantga mahsulot ishlab 
chiqarishga moddiy sarflar ko’rsatkichlari joylashtirilgan. Ikkinchi kvadrantga shaxsiy iste’mol, 
jamg’arish, davlat xaridi va eksport sifatida foydalaniluvchi pirovard mahsulot ko’rsatkichlari 
joylashtirilgan. Uchinchi kvadrantdan qo’shilgan qiymat (ish haqi, foyda, soliqlar) va import 
ko’rsatkichlari o’rin olgan. To’rtinchi kvadrantda sof milliy mahsulotni qayta taqsimlash 
ko’rsatkichlari joylashgan. Tarmoqlararo aloqalar jadvali ustunlari bo’ylab xarajatlarni, ya’ni har 
bir tarmoq bo’yicha mahsulot qiymatini tashkil etuvchi unsurlarni, satrlar bo’yicha esa – milliy 
iqtisodiyot har bir tarmog’i mahsulotini taqsimlash tarkibiy tuzilmasini aks ettiradi.
Tarmoqlararo balans modelida bir tarmoqdagi pirovard talab yoki ishlab chiqarish 
sharoitidagi o’zgarishlar boshqa barcha o’zaro bog’liq tarmoqlarning miqdoriy ta’sirini kuzatish 
orqali o’rganiladi. Bu esa qandaydir tovarga bo’lgan ehtiyojlar yoki uni ishlab chiqarish 
texnologiyasidagi har qanday o’zgarishlar muvozanatlashgan narxlar tarkibini o’zgartirib, 
texnologik koeffitsientlarning ham o’zgarishiga olib kelishini anglatadi.