Stomatologik kasalliklar profilaktikasi

Mavzu bo‘yicha interaktiv usul: 
"Sinektika" usuli. 
Maqsad: talabalarga qisqa muddat ichida tez va aniq fikrlashni o‘rgatish 
 
Stomatit – og‗iz bo‗shlig‗i shilliq qavatining yallig‗lanishi, ya‘ni og‗iz elikishi ham 
deyiladi. Bu xastalik mustaqil kasallik holida kechishi ham, boshqa dardlarning(qizamiq, 
qizilcha, gripp, kandidoz) belgisi ham bo‗lishi ham mumkin. 
U moddalar almashinuvi kasalliklari (avitaminoz – vitaminlar etishmovchiligi, qandli diabet) 
asab va ichki a‘zolar kasalliklari, vitamin etishmovchiligi, ichki sekretsiya bezlari faoliyatining 
buzilishi oqibatida paydo bo‗ladi. CHekish, spirtli ichimliklarga ruju qo‗yish, juda issiq yoki 
sovuq, nordon, sho‗r ovqatlar eyish ham stomatitga sabab bo‗lishi mumkin. Ayrim dorilarga 
nisbatan sezuvchanlik ortganda xususan, pala-partish antibiotiklarni ichib o‗z-o‗zini 
davolaganda, balog‗atga etish davrida, aql tishi chiqishi qiyinlashganda ham stomatit ro‗y beradi. 
Ushbu kasallikning shakli har xil bo‗lishiga qaramay ularning umumiy o‗xshash belgisi bor. 
YA‘ni, bu xastalikda og‗iz bo‗shlig‗i shilliq qavati qizaradi. Uning atrofidagi to‗qimalar 
shishadi, jag‗ osti limfa tugunlari kattalashadi. Xastalik o‗tkir va surunkali kechadi. 
Stomatitning kataral, yarali nekrotik, aftoz xillari farqlanadi. 
Ayrim dori moddalarining yoqmasligi oqibatida, kimyoviy moddalar ta‘sirida medikamentoz 
stomatit, og‗iz bo‗shlig‗i shilliq qavatining o‗tkir kechuvchi, kasallangan tishlar yoki tish 
protezidan jarohatlanish natijasida travmatik stomatit paydo bo‗ladi. Travmatik stomatitning 
Bednar aftasi (chaqaloqlar aftasi) shakli go‗daklarda kuzatiladi. Stomatitning oldini olish uchun 
og‗rigan tishlarni va organizmning umumiy kasalliklarini o‗z vaqtida davolash, shilliq qavatning 
yallig‗lanishiga sababchi bo‗ladigan omillarni bartaraf etish zarur. 
Gingivit – milkning yallig‗lanishi bo‗lib, mahalliy va umumiy omillar ta‘sirida rivojlanib, 
tish-milk bog‗lanishining buzilishisiz kechadi. Gingivit uzoq vaqt davomida faqat o‗rta va katta 
yoshli bemorlarda uchraydi, degan fikr yuritilar edi. Jahon sog‗liqni saqlash tashkilotining yangi 
ma‘lumotlariga ko‗ra bu kasalliklar dunyoning turli hududlaridagi 80 foiz bolalarda ham 
kuzatilar ekan. 
Kasalliklarning rivojlanishiga ko‗p sonli omillar ta‘sir qiladi: og‗iz bo‗shlig‗i gigienasiga amal 
qilmaslik, sifatsiz protezlar, tish-jag‗ nuqsonlari, ftor qo‗shilgan suvni ichish, uzoq vaqt parhez 
qilish, somatik(ichki) kasalliklar shular qatoriga kiradi. 
Ko‗pchilik 
mualliflar 
paradontdagi 
o‗zgarishlar 
tish 
pilakchasidagi 
ko‗p 
sonli 
mikroorganizmlarning ta‘sir ko‗rsatishi sababli rivojlanadi deb hisoblashadi. Tish pilakchasi tish 
o‗qi bo‗ylab siljib, mikroorganizmlarning toksin (zahar)lari ta‘sirida milk to‗qimalarini 
yallig‗lantiradi. Ular milk to‗qimalari bilan muloqotda bo‗lgan sohaga kuchli ta‘sir qilib, 
moddalar almashinuvini izdan chiqaradi. Agar gingivit davolanmasa tish-milk epiteliysida jiddiy 

---

107 
o‗zgarishlar yuzaga keladi va parodontit kasalligi rivojlanadi. So‗lak tarkibining milk 
kasalliklarini rivojlanishidagi ahamiyati kattadir. Uning immunologik xossalarining o‗zgarishi, 
miqdori, modda ajralishi tezligining buzilishi tish karashi hosil bo‗lishini tezlashtiradi. Tish 
pilakchasi milkka uzoq vaqt davomida ta‘sir qilganda organizmda mikroblar to‗planadi va 
autoimmun jarayon yuzaga keladi. Milkning yallig‗lanish jarayonida streptokokklar va 
stafilakokklar, bakteritsidlar, fziobakteriyalar, spiroxetlar katta rol o‗ynaydi.