Лойиха тахлил марузалар курси- 2009. doc

13.5.
Таваккалчилик
 
хавфини
 
босқичма
-
босқич
 
баҳолаш
 
Лойиҳа
амалга
киргунга
қадар
ҳар
хил
босқичлардан
ўтади
. 
Ҳар
бир
босқичда
ўзига
хос
таваккалчилик
хавфи
бўлиб
, 
уларни
босқичма
-
босқич
баҳолаш
ва
барчасининг
йиғиндисини
топиш
керак
. 
Маълумки
, 
лойиҳа
қуйидаги
босқичлардан
иборат
: 
−
тайёрлов
босқичи
; 
−
қурилиш
босқичи
; 
−
эксплуатация
босқичи
. 
Лойиҳа
бўйича
ҳисоб
-
китоблар
лойиҳани
вужудга
келтириш
пайтида
ва
лойиҳанинг
хавфли
элементлари
аниқлангандан
кейин
амалга
оширилади
. 
Лойиҳаларни
амалга
ошириш
жараёнида
қуйидаги
таваккалчилик
хавфларини
босқичма
-
босқич
баҳолаб
бориш
лозим
:
Тайёрлов
 
босқичи
:
 
−
Муҳандислик
тармоқларидан
лойиҳанинг
узоқ
-
яқинлиги
; 
−
Маҳаллий
раҳбарларнинг
лойиҳага
муносабати
; 
−
Қўшимча
ишларнинг
мавжудлиги
. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

102 
Қурилиш
 
босқичи
:
 
−
Буюртмачининг
ҳақ
тўлаш
имконияти
; 
−
Кўзда
тутилмаган
харажатлар
; 
−
Қурилишга
зарур
бўлган
ускуналарни
ўз
вақтида
етказмаслик
хавфи
; 
−
Лойиҳа
-
смета
ҳужжатларини
ўз
вақтида
етказиб
бермаслик
хавфи
; 
−
Муҳандис
-
техник
ходимлар
ва
малакали
ишчиларни
ўз
вақтида
қайта
тайёрлашнинг
кечикиши
хавфи
; 
−
Қурилишни
бажарадиган
пудратчиларнинг
ишга
лоқайдлилик
хавфи
. 
Эксплуатация
 
босқичи
:
 
−
Иқтисодий
ва
молиявий
хавф
; 
−
Маҳсулотга
бўлган
талабнинг
барқарор
эмаслиги
; 
−
Муқобил
маҳсулотнинг
пайдо
бўлиши
; 
−
Рақобатчилар
томонидан
маҳсулот
баҳосининг
пасайтирилиши
; 
−
Рақобатчилар
маҳсулот
миқдорини
ошириши
хавфи
; 
−
Солиқларнинг
оширилиши
хавфи
; 
−
Истеъмолчиларнинг
ҳақ
тўлолмаслик
хавфи
; 
−
Хом
ашёни
ва
транспорт
хизмати
баҳоларининг
ошиши
хавфи
; 
−
Етказиб
берувчиларга
боғлиқлик
хавфи
; 
−
Ўз
айланма
маблағларининг
етмаслиги
хавфи
. 
Ижтимоий
 
хавфлар
:
 
−
Малакали
ишчилар
билан
таъминлашни
эплай
олмаслик
хавфи
; 
−
Иш
ташлаш
хавфи
; 
−
Маҳаллий
раҳбарларнинг
муносабати
;
−
Иш
ҳақи
етарли
эмаслиги
хавфи
;
−
Кадрлар
малакаси
. 
Техник
 
хавфлар
:
 
−
Хом
ашё
ва
материаллар
сифатининг
барқарор
эмаслиги
;
−
Технологиянинг
янгилик
даражаси
; 
−
Технология
етарли
даражада
ишончли
эмаслиги
хавфи
;
−
Қўшимча
қувватларнинг
йўқлиги
хавфи
.
Экологик
 
хавфлар
:
 
−
Атроф
-
муҳитга
чиқинди
чиқариш
хавфи
;
−
Ишлаб
чиқаришнинг
зарарлиги
хавфи
.
Юқоридаги
келтирилган
хавфлардан
ташқари
қуйидаги
хавфлар
ҳам
мавжуд
бўлиб
, 
уларни
тайёрлов
босқичига
киритиш
мумкин
: 
−
транспортдан
узоқда
жойлашганлиги
; 
−
муқобил
хом
ашё
манбаларига
эга
ёки
эга
эмаслиги
;
−
қурилишга
оид
ҳуқуқий
ҳужжатларни
тайёрлаш
; 
−
объектни
бошқаришни
ташкил
этиш
билан
боғлиқ
бўлган
хавфлар
. 
 
 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

103 
Муҳокама
учун
саволлар
: 
1.
Қалтислик
деганда
нима
тушунилади
?
2.
Таваккалчиликка
таъриф
беринг
. 
3.
Таваккалчилик
хавфи
деганда
нима
тушунилади
?
4.
Таваккал
хавфи
даражаси
деганда
нима
тушунилади
?
5.
Таваккалчилик
хавфини
баҳолаш
усулларини
айтинг
. 
6.
Таваккалчилик
хавфининг
қандай
тарлари
бор
?
7.
Таваккалчилик
хавфи
қандай
босқичларда
баҳоланади
?
 
 
 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

104 
14-
мавзу
: 
Ўзбекистон
 
Республикасига
 
инвестицияларни
 
жалб
 
қилишнинг
 
асосий
 
йўналишлари
. (4 
соат
) 
 
Режа
:
 
 
14.1.
Ўзбекистон
Республикасининг
инвестиция
сиёсати
. 
14.2.
Хорижий
инвестицияларни
миллий
иқтисодиётга
жалб
қилиш
шакллари
ва
уни
тартибга
солишнинг
жаҳон
тажрибаси
. 
14.3.
Ўзбекистон
Республикасига
инвестицияларни
жалб
қилишнинг
асосий
йўналишлари
. 
14.4. 
Ўзбекистон
Республикасининг
инвестиция
дастури
. 
 
Адабиётлар
:
Электрон
дарсликлар
, 
кодоскоп
, 
компьютер
, 
слайдлар
:
 
Таянч
 
иборалар
:
 
Инвестиция
 
сиёсати
, 
инвестиция
 
дастури
, 
режалаштирилган
 
хорижий
 
инвестиция
, 
ўзлаштирилган
 
хорижий
 
инвестиция
, 
стратегик
 
усул
, 
тактик
 
усул
, 
инвестиция
 
муҳити
, 
эркин
 
иқтисодий
 
ҳудуд
. 
инвестиция
 
фаолияти
.
14.1.
Ўзбекистон
 
Республикасининг
 
инвестиция
 
сиёсати
 
 
Давлатимиз
мустақилликка
эришган
йиллардан
бошлаб
, 
бозор
иқтисодиётига
ўтишнинг
ўзига
хос
иқтисодий
ривожланиш
йўлидан
бормоқда
. 
Бу
йўлда
инвестиция
сиёсатининг
аҳамияти
жуда
катта
. 
Чунки
инвестициялар
иқтисодиётда
таркибий
ўзгаришлар
, 
техник
ва
технологик
янгиланишлар
, 
корхоналарни
қайта
таъмирлаш
ишларини
амалга
оширишни
рағбатлантиради
, 
мамлакат
экспорт
ва
импорт
салоҳиятини
оширишга
имкон
яратади
. 
Шу
жиҳатдан
Ўзбекистон
Давлати
ўз
тузилмавий
инвестиция
сиёсатини
олиб
бормоқда
. 
Тузилмавий
инвестиция
сиёсати
ҳудудлар
, 
тармоқлар
ва
корхона
инвестиция
сиёсатларидан
таркиб
топиб
, 
улар
ўзаро
боғлиқдир
. 
Ҳудудлар
инвестиция
сиёсати
инвестицияни
сарфлашда
аҳоли
, 
ҳудуд
ва
инвестор
манфаатларини
ҳисобга
олган
ҳолда
самарали
ишлатишга
имкон
берувчи
ҳудудда
олиб
бориладиган
чора
-
тадбирлар
мажмуи
. 
Тармоқ
инвестиция
сиёсати
эса
бу
мамлакат
иқтисодиётининг
ривожланишини
таъминловчи
тармоқлар
, 
саноат
маҳсулотларини
экспорт
қилиш
, 
импорт
ўрнини
босувчи
ишлаб
чиқаришни
ривожлантириш
, 
илмий
-
техника
тараққиётини
инвестиция
йўли
билан
қўллаб
-
қувватлаш
ҳисобланади
. 
Давлат
тузилмавий
инвестиция
сиёсатида
янги
тармоқларни
ташкил
этиш
ва
ривожлантириш
, 
аҳолининг
истеъмол
товарлари
, 
иш
жойларга
бўлган
талабини
қисқа
вақт
ичида
юқори
даражада
таъминлашга
эришиш
йўлида
қуйидаги
вазифаларга
амал
қилмоқда
: 
−
эскирган
ишлаб
чиқаришларни
секин
-
аста
муомаладан
чиқариб
ташлаш
; 
−
маҳаллий
ишлаб
чиқарувчиларни
қўллаб
-
қувватлаш
; 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

105 
−
тўлов
қобилиятига
эга
бўлган
ва
талабга
мос
ҳолда
ишлаб
чиқариш
тузилмаларини
яратиш
; 
−
ишлаб
чиқариш
ресурсларидан
ва
илмий
-
техника
салоҳиятидан
имкон
қадар
юқори
даражада
фойдаланишни
таъминлаш
; 
−
мамлакатнинг
экологик
ва
иқтисодий
хавфсизлигини
таъминлаш
ва
уни
кучайтириш
; 
−
самарали
, 
рақобатга
асосланган
ишлаб
чиқаришлар
, 
бозор
инфратузилмаси
, 
хизмат
кўрсатиш
соҳаси
ва
интеллектуал
фаолиятлар
ривожланишини
уйғунлаштириш
; 
−
иқтисодиётнинг
устувор
тармоқларини
ривожлантириш
ва
янги
тармоқларни
барпо
этиш
; 
−
аҳолининг
иш
билан
бандлигини
ҳамда
иқтисодий
фаоллигини
ошириш
; 
−
ҳудудлар
ижтимоий
инфратузилмасини
тўлиқ
шакллантириш
. 
Тузилмавий
инвестиция
сиёсатини
олиб
боришда
муҳим
стратегиялар
ишлаб
чиқарилган
бўлиб
, 
уларнинг
моҳияти
кичик
иқтисодий
субъектлар
ривожланишини
қўллаб
-
қувватлашдан
иборат
. 
Мазкур
ишларни
амалга
оширишда
хорижий
инвестицияларни
жалб
этиш
муҳим
аҳамиятга
эга
. 
Мамлакатимизда
сиёсий
барқарорлик
, 
инвестиция
муҳитини
жуда
қулайлиги
хорижий
инвесторлар
узоқ
муддатли
инвестиция
лойиҳаларини
тузишда
асос
бўлмоқда
. 
Бундан
ташқари
, 
жалб
этилган
чет
эл
инвестициялари
ва
кредитлари
учун
кафолатлар
тақдим
этиш
, 
солиқ
ва
божхона
таърифлари
бўйича
имтиёзлар
, 
заём
ва
фоиз
ставкаларини
субсидиялаш
каби
шарт
-
шароитлар
яратилмоқда
, 
ўнлаб
қонуний
ҳужжатлар
амал
қилмоқда
. 
Жумладан
, 
хусусий
инвестицияларни
иқтисодиётнинг
реал
секторига
янада
жалб
қилиш
мақсадида
2005 
йил
11 
апрелда
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
«
Тўғридан
-
тўғри
хусусий
хорижий
инвестицияларни
жалб
қилишни
рағбатлантириш
бўйича
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
» 
Фармони
қабул
қилинди
. 
Бу
фармонга
биноан
саноатнинг
алоҳида
соҳаларидаги
корхоналар
асосий
фаолияти
бўйича
даромад
солиғи
, 
мулк
солиғи
ижтимоий
инфратузилмани
ривожлантириш
ва
ҳудудларни
ободонлаштириш
солиғи
, 
микрофирмалар
ва
кичик
корхоналарга
солинадиган
ягона
солиқдан
, 
шунингдек
, 
инвестиция
миқдорига
қараб
3 
йилдан
7 
йилгача
муддатга
«
Республика
йўл
жамғармаси
»
га
ажратмалардан
озод
қилинади
. 
Давлат
тузилмавий
инвестиция
сиёсатини
жойларда
жумладан
, 
қишлоқларда
амалга
оширишда
газ
, 
сув
, 
электр
, 
коммуникация
тармоқларини
яхшилаш
, 
давлат
имтиёзлари
асосида
кичик
корхоналар
ташкил
этиш
зарур
. 
Чунки
шу
йўл
билангина
қишлоқ
корхоналарига
хорижий
инвестицияларни
жалб
этиш
мумкин
.