Акрам исмоилов

Меҳнат мухофазаси бошқаруви 
 
8.1-Расм. Қурилиш майдонида меҳнат муҳофазасини бошқариш. 

---

88 
8.2. Бунёдкорликда ишчи - хизматчилар маданияти ва меҳнат 
хавфсизлигини баҳолаш коэффициентлари 
 
Ходимларнинг меҳнат интизомига ва хавфсизлик қоидаларига 
риоя қилишларини махсус коэффициентлари орқали ифода этиш яхши 
натижа бериши мумкин. Шу мақсадда, ходимларнинг меҳнат 
хавфсизлигини тоифасига қараб уч хил коэффициент ёрдамида аниқлаш 
тавсия этилади. 
1. Бунёдкорлар учун хавфсизлик коидаларига риоя қилганлигини 
ифодаловчи коэффициент
К
р
= ΣЖ - Р
/ 
Σ
 
Ж 
2
. 
Курилиш ускуналаридан хавфсиз фойдаланиш коэффициенти 
К
х
= ΣЖ – Х /ΣЖ 
3. Уста-муҳандислар учун меҳнат муҳофазаси тадбирларини 
бажариш коэффициенти 
К
т
= ΣЖ – Т /ΣЖ 
Р, X, Т — ишчи ва хизматчиларни хавфсизлик қоидаларни 
бузганликлари эвазига олинган жарималар (баллар), ΣЖ — эса жами 
жарималар сони. 
Жисмоний меҳнат жараёнида инсон меҳнат қуроли ёрдамида 
бирор-бир жисмга таъсир этиш йўли билан унинг шаклини ва моҳиятини 
ўзгартиришига эришади. Ана шу меҳнатнинг самараси меҳнат қуроли ва 
ишнинг моҳиятидан ташқари, яна иш жойининг ҳарорати ва 
ёритилганлиги, озода ва саранжомлиги, ҳавони мусаффолиги ва шовқин-
суроннинг йўқлиги ва шунга ўхшаш бир қатор омилларга боғлиқки, 
буларнинг ҳаммаси биргаликда меҳнат шароитини ифодалайди (8.2-расм). 
Шундай қилиб, 
меҳнат шароити деб, инсоннинг меҳнат 
давомида унинг соғлигига ва иш фаолиятига таъсир қилаоладиган 
ишлаб чикариш омиллари йиғиндисига айтилади
ва улар ушбу 
чизмадагидек 6 кўринишдан иборат бўлади. 
Энди ана шу меҳнат шароити омилларидан келиб чиққан ҳолда 
ишлаб чиқаришда содир бўладиган бахтсиз ходисаларнинг сабабларини 
шартли равишда олтита гуруҳга бўлинади. 
1.