Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

21-rasm.
 Depsinuvchi va
silkinch oyoqlar harakatining
oldinma-ketinlik va moslik
chizmasi: 
AA
1
 — oyoq
og‘irligining tezlanishli
harakati, BD — oyoq
massasining inersiya bilan
harakatlanib sekinlashishi.
A
1
A
B
D

---

92
holatda bo‘lishi tananing 
UOM
uchish oldidan eng yuqoriga
ko‘tarilishiga sabab bo‘ladi. Bunday holda tananing uchishi
ancha yuqoridan boshlanadi (22-rasm). Masalan, yugurib
kelib balandlikka sakrashda boshlang‘ich tezlik bir xil
bo‘lganida tananing 
UOM
tayanch fazasining oxirida qachon
yuqoriroq ko‘tarilgan bo‘lsa, o‘shanda balandroq uchib
ketadi.
Depsinish har doim ufqqa nisbatan ma’lum burchak hosil
qilib yo‘nalgan bo‘ladi. Depsinish burchagini ko‘pincha
depsinishning yakunlanuvchi paytida, depsinuvchi oyoqning
og‘ish burchagi bilan aniqlanadi (23-rasm). Bu unchalik
aniq emas, lekin amaliy ish uchun qulay.
22-rasm.
 
Balandlikka
sakrashdagi tayanch faza
tugash paytida gavdaning
UOM ko‘tarilish
balandligining solishtirma
chizmasi.
23-rasm.
 Har xil
sakrashdagi depsinish
burchaklari
(solishtirma chizma).
UOM
UOM
a
b
Yugurib kelib
uzunlikka
Turgan joydan
uzunlikka
Balandlikka

---

93
Depsinish burchagini aniq belgilash kerak bo‘lsa, barcha
ko‘taruvchi kuchlarning (gavda va depsinuvchi oyoqni to‘g‘-
rilashdagi, oyoq va qo‘llarning silkinishidagi kuchlarning)
teng ta’sir etuvchisi o‘rtasidagi burchak olinadi. Qo‘l va
oyoqning silkinuvchi harakatidan hosil bo‘lgan ko‘taruvchi
kuch, silkinish yoyiga urinma chiziq bo‘ylab yo‘nalgan.
Gavdani rostlash va yelkalarni ko‘tarish paytida hosil bo‘lgan
ko‘taruvchi kuch umurtqa o‘qi bo‘ylab yo‘nalgan.
Depsinish burchagi depsinish vaqtida tana 
UOM
tayanchga nisbatan qanday holatda ekaniga anchagina bog‘liq.
Masalan, depsinish vertikal bo‘ylab yo‘nalgan paytda,
depsinish burchagi 90° ga teng. Lekin tananing 
UOM
pro-
yeksiyasi tayanch sathidan qancha nari chiqarilsa, depsinish
shuncha o‘tkirroq burchak hosil qilib sodir bo‘ladi.