Bino va inshootlar qurilishi

2.
 
Ko‘prik va yo‘l utkazuvchi inshootlar rejalash turlari va rejalash ishlari.
Rejalash turlari ko‘prik uoki yo‘l utkazuvchi kuvurlarni joyiga kuchirishni taminlash 
vazifasini bajaradi. Rejalash turlarining shohobchalaridan tayanch markazlari loyihadan joyiga 
kuchirilib, nazorat qilinadi sungra markazdan tayanch uqi, tayanch uqida tayanchdagi 
konsturkgiyalar rejalanadi. 
Geodezik rejalash turlarini loyihalashda quyidagilar etiborga olinadi: 
-
tayanch markazlarini rejalash va nazoratini qo‘layligini: 
-
thr shohobchalarini qurilish dardida va undan sung saklanib to‘rishligi: 
-
rejalash turlarini bir necha boskichda barpo qilishdagi qurilish tehnologiyasi va ketma- 
ketligi : 
- tur shohobchalarini bosh reja plani bilan bog‘lash kerakligi va uni foydalanish 
davrida saklanib kolishligi va h.k. 
Davlat geodezik turlariga Karaganda ko‘priklarning rejalash turlarini tomonlari nisbatan kalta 
bo‘lib, 200-500 m dan 1-2 km o‘zunlikni tashkil qiladi. Biroq , o‘lchash aniqligiga quyilgan talablar 
yukrri burchak o‘lchashlar hatoligi 1,5-2 teng bo‘ladi. Ko‘prik va yo‘l utkazuvchi inshootlarning 
rejalash turlari triangulariya, triloteragiya, poligonometriya va joyning holatiga ko‘ra mahsus 
usullar bilan barpo k.ilinadi. 
Ko‘prik triango‘lyagiyasi. Bunda ,ko‘prik uq.ini mustahkamlovchi uq. va rejalash bazisining 
uahobchalari rejalash turini tashkil etadi. Ko‘prik triango‘lyagiyasining shakli ikki bazis o‘lchangan 
(V] va v
2
) ikki bir hil turtburchakdan iborat bo‘ladi.(25.2
a
-rasm). SHu bilan birga rejalash turi, 
ko‘prik uqi AV va tayanchlarni markazini rejalashtirish uchun SD va eG bazislarini o‘z ichiga 
oladi. Ko‘prik triango‘lyagiyasida ikki masalani hal qilish ko‘zda tutiladi. 
-
tayanchlarni markazini va qirrokdagi usullarini rejalash: 
-
A 
va 
V 
shahobchalarida 
utuvchi 
ko‘prik utish masofasini aniq, aniqlash. 
KyJipjiKjrpaHiyimFiiHjCH. Bu usul burchak o‘lchashlar kiyin hollarda qo‘lanilib shakli 
huddi yuk.oridagi kurinishg‘a ega bo‘lib, bunda turtburchaklarni barcha tomonlarini 
o‘zunliklari o‘lchanadi. (25.2
b
-rasm). 
Mazkur usulning asosiy shakli ikki asosli uchburchakdan iborat bo‘lib, uning barcha 
A
1
,A
2
,A
3
,A
4
,A
5
,A
6
,A
7
va A
8
burchaklari va S
1
,S
2
,S
3
,S
4
,S
5
,S
6
va S
7
tomonlari o‘lchanadi (25.2
v
-
rasm). 
Bu turlar ko‘prik utish joylarini rejalashda burchaklar va tomonlar o‘lchovi asosida maqo‘l 
sharoit yaratiladi. 
Ko‘priklarni tayanch markazlarini rejalash shartli koordinatalar tizimida bajariladi, bunda 
ko‘prik uqi abegissa va ordinata uqi abegissaga normal buyagan, hamda eng kichik paketani 
miqdorlari bo‘lgan to‘rta koordinataga boshlang‘ich nuqd-asi deb qabul qilinadi. 

---

113 
Rejalash turlarining turlariga, asboblarni mavjudligiga va ho ga ko‘ra, quyidagi: burchaklar 
tutashtirish usuli; kugbiy koordinatalar usuli; uq. bo‘yicha o‘lchash usuli; tug‘ri burchakli 
koordinatalar usullaridan birini kHllash mumkin. 
Tushunish oddiy bo‘lishi uchun rejalash asoslari ko‘prik uqiga parallel holatlarini kurib 
chikamiz. 
Ma’lumki, rejalash turlarini koordinatalar bilamiz. Tayanch markazini koordinatalari 
loyshadan olinadi. Ko‘priklarni tayanch markazlarini joyiga kuchirish uchun bir qator hisoblab 
bajariladi. 
Tug‘ri burchaklar tutashtirish usuli 25.3
a
- rasmga ko‘ra, 5-6 rejalash ba’zisi uchun hisobni 
bajaramiz. Quyidagi uqlarni parallelik sharti bo‘yicha Y
1
Y
5
Y
6
, unda 
0
6
1
05
X
X
Y
arctg



5
0
06
1
X
X
Y
arctg



huddi shunday Hisobni h;isobiy asos 3-4 uchun bajariladi va ayni Holda tayanch markazini 
rejalashi nazorat qilinadi. Rejalash teodolit uordamida amalga oshiriladi 
Qutbiy.koordinatalar usuli. Rejalash asoslarini kugfik o‘qiga paralleliga shartiga asosan 
(25.3
b
-rasm). K,uyidagi Hisoblar bajariladi. 
Rejalash svetodelnometr va teodolit uoki elektron teheometrlarda olib boriladi. Uq bo‘yicha 
tug‘ri o‘lchash usuli. Bunda 1 shahobchadan tayanchni markazigacha masofa Hisoblanadi. (25.Z
v
- 
rasm). O‘lchash svetodalknamerda bajariladi. 
H=H
o
Tug‘ri burchakli koorlinatalar usuli. 
Mazkur usulda H] va H
2
(25.3
2
-rasm) hisoblanadi. O‘lchashlar svetodalknomerda 
bajariladi. 
H
1
=(H
0
-H
5
);U
1
; (25.8)