Гeoгрaфия

ЭЛЕКТР ЭНЕРГЕТИКА
15-сабақ
15-сабақ
11-сабақтың тақырыбынан электр энергетиканың жалпы өнеркәсіп 
өніміндегі салмағын анықта.
Ұлттық экономиканы жедел дамыту үшiн электр энергияны өндiрудi 
басқа тармақтарға қарағанда жедел арттыру қажет.
Мемлекетте өндіріліп жатқан электр энергиясының 
90 пайызына 
жуығын жылу электр станциялары (ЖЭС)
 
беруде.
Өзбекстанда Сырдария, Ташкент, Ангрен, Жаңа Ангрен, Науаи, Тақиятас, 
Талимаржан сияқты ірі ЖЭС-тері бар (29-сурет). ЖЭС тез және арзан 
құрылады. Экономика үшiн электр энергияның өзіндік құны төмен болуы 
маңызды. Электр энергияның өзіндік құны электр станцияларда жұмсалатын 
жанармайды қазып алу және тасымалдау қаражаттарына байланысты. 
Сондықтан электр станция құру үшiн орын таңдалғанда жанармайды тасымал-
дайтын және электр энергияны жеткізіп беретiн қаражаттар салыстырылады.
Қуаты 1000 МВ-тан үлкен ЖЕСТтер:
1–Ташкент
2–Жаңа Ангрен
3–Сырдария
4–Науаи
5–Талимаржан
Қуаты 1000 МВ-тан төмен 
ЖЕСТтер және ЖЭ:
6–Ангрен
7–Ферғана
8–Мүбәрак
9–Тақиятас
Бұхара
ГЭС-тер:
Негізгі электр ұзату желілері
10–Шарбақ
11–Қожакент
12–Газалкент
13–3-Төменгі Бозсу
14–4-Төменгі Бозсу
15–Үшқорған
16–Әндіжан
17–Бұлақбасы
18–Ширманбұлақ
19–Шахимардан
20–Фархат 
21–Топалаң 
22–Иртижар
23–Каттақорған 
24–Мүбәрак 
25–Түйемойын
Мойнақ
ТАШКЕНТ
Наманган
Ферғана
Әндіжан
Қаршы
Терміз
Денау
Зарафшан
Үргеніш
9
25
4
23
24
22
8
21
20
3
14
13
112 10
11
15 16
17
18
7
19
2
6
5
Хиуа
Нөкіс
Науаи
Талимаржан
0 100 км
Гүлстан
Шыназ
Қоңырат Жамбай
Питнак
Жызақ
Самарқант
Қоқан
Тақтакөпір
Үшқұдық
Тамдыбұлақ
Баймұрат
Ұзынқұдық
Шафрикон
Жандар
Қаракөл
Қарашине
Шахрисабз
Заркент
Ө
темұрат
Гүрлен
Беруни
Шерабад
http://eduportal.uz

---

41
Егер жанармайды тасымалду қаражаты электр энергиясын ұзату 
қаражатынан артық болса, электр станцияны жанармай тізіміне жақын жерде 
құру, егер энергияның берілісі қымбатқа түссе, оны тұтынушыға жақын жерде 
құру тиiмдi болады (сызбаға қара).
Электр энергияның беріліс қашықтығы ғылым және техниканың 
дамуымен жыл сайын созылып баруда. Электр энергияның сымдар 
арқылы берiлiсі – оның артықшылықтарының бiрi. Экономиканың 
барлық салаларында электр энергиясынан пайдалануы екiншi маңызды 
артықшылығы. Жергiлiктi жанармайдан кеңінен пайдалану мүмкiндiгi 
үшiншi артықшылығы және электр энергиясын қуатты электр 
станцияларда өндіру мүмкiндiгi төртiншi артықшылығы болады.
Ангрен және Жаңа Ангрен ЖЭС-терінің көмір кені маңына 
орналастырылғаны нені білдіреді?
Электр энергия өте көп пайдала-
нылатын жерлерде электр станциялар 
басқа жерлерден тасымалданатын 
жанармайға көзделiп құрылады. ЖЭС-
тердің өте үлкендерi басқа облыстарды 
да электрмен қамтамасыз етедi. 
Бір ғана Сырдария ЖЭС-інің өзi жылы-
на 13 млрд. кВт сағат электр энергия бередi. 
Тәуелсiздiк жылдарында Қашқадария об-
лысында Талимаржан ЖЭС-інің 800 МВт-ты бiрiншi блогының iске қосылуы 
жүйедегi үлкен жобалардың бiрi ретінде тән алынды (30-сурет).
Көптеген ЖЭС-тер электр энергиямен бiр уақытта жылу энергия-
сын да шығарады
Бір уақытта жылу энергиясы мен өндіретін электр станция