Гeoгрaфия

Ауыл шаруашылығы.
Облыс шаруашылығында агроөндiрiс кешенi 
үстемдiк етедi
Ауыл шаруашылығының негізгі тармақтары:
астық, 
мақташылық (жіңішке талшықты), бақ шаруашылығы 
(субтропиктік жемістер), жүзім шаруашылығы, ет-сүт 
шаруашылығы, қой шаруашылығы, жібек шаруашылығы.
Алқаптың ең ыстық оңтүстiк бөлiгiнде жiңiшке талшықты 
мақта өсiрiледi. Жiбек пен ет-сүт шаруашылығы да қолға алынған. 
Диқаншылықты дамытуда Сұрхан мен Шерабад өзендерiнің ерекше 
маңызы бар. Оңтүстiк Сұрхан мен Үшқызыл су қоймаларының 
құрылуы бірталай жерлердi игеру мүмкiндiгiн берген. Халықтың ауыл 
шаруашылығында жемiс, бақша, көкөнiс егудің маңызы зор. Әсіресе, 
Денау ауданында бақтар мен жүзімдіктер көп. 
Мал шаруашылығы – екiншi маңызды тармақ. Суармалы 
диқаншылықпен шұғылданатын жерлерде ет-сүт үшiн жайдары 
тұқымды қара мал бағылады. Тау жайлауларында еті мен майы үшiн 
гиссар тұқымды қойлар бағылады. Бұл қойлардың кейбiреулерi 
150-160 (тiрi күйдегі салмағы) кг келедi. Таулы аудандарда ет, түбiт 
және қылшық жүнi үшiн ангор 
ешкiлерi бағылады. Облыстың 
шөлді аймағында қаракөл 
қойларын бағу қолға алынған. 
Әлемге әйгiлi «Сұрхан сүрі» 
қаракөл терiсi осы аймақта 
өндiрiледi (124-сурет).
124-сурет.
«Сурхон сури» 
қаракөл терілері.
http://eduportal.uz

---

159
Өнеркәсiбi.
Мемлекет ауқы мында облыс өнеркәсібінің салмағы 
үлкен емес. Оған Өзбекс танда өндірілетін өнеркәсіп өнімінің небары 
1-2 пайызы тура келеді. Бұл бұрын облысқа ауыл ша руа шылығы 
ауданы ретінде қара ғандығының салдары болып табы лады. Нәтижеде 
облыста көптеген әлеу меттік мәселелер жиналып қалған. 
Өнеркәсiптің негізгі тармақтары: 
жеңіл өнеркәсіп (мақта 
тазалау), азық-түлік өнеркәсібі, ұн-жарма.
Облыста пайда болған әлеуметтік ділгірліктерді жою, халықты 
жұмыспен қамтамасыз ету мақсатымен жаңа-жаңа өнеркәсіп 
кәсіпорындары, көлік магистральдары құрылып жатыр. 
Облыстың өнеркәсіп тармақтары арасында жетекші болған жеңіл 
өнеркәсіпті дамытуға үлкен мән беріліп отыр (125-сурет). Таяу 
125-сурет. 
Сұрхандария облысы.
http://eduportal.uz

---

160
жылдарда Құмқорған, Сариосиё, Денау, Шорчи аудандарында бірнеше 
тоқымашылық кешендері құрылып, облыста өндіріліп жатқан мақта 
талшығының қайта өңдеу көлемін 20-25 пайызға жеткізу көзделіп отыр.
Тау-кен өнеркәсiбiн дамыту да жеделдеп отыр. Қазіргі күнде Ховдоғ, 
Үшқызыл, Лалмикор және Көкайды маңында мұнай және газ кендерi 
жұмыс iстейдi. Өзбекстандағы үш iрi көмiр кенiнiң екеуi Сұрхандарияда 
(Шарғұн және Байсын көмiр кендерi) орналасқан. Бұл кендерден 
сапалы көмiр алынады. Облыста жылдық қуаты 900 мың тонна көмір 
өндіретін заманауи жанармай кешенін құру жоспарланып жатыр.