O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

birjadan tashqari bozorlari
(over the counter markets) asosan butun dunyo 
qimmatli qog‘ozlari bilan savdo qiluvchilarni va ularning mijozlarini yagona 
tarkibiy tuzilmaga birlashtiruvchi global kompyuter va telekommunikatsiya 
tarmoqlari bilan ifodalangan.
88
Fyuchers (fyuchers shartnomasi) inglizcha “futures” so‘zidan olingan bo‘lib, hosila moliyaviy instrument 
sanaladi. U bazaviy aktivning oldi-sotdisi bo‘yicha standart muddatli shartnoma bo‘lib, unga ko‘ra tomonlar 
(sotuvchi va xaridor) baholarning darajasi va mol yetkazib berish muddatlari xususida kelishib oladilar.. Manba: 
http://ru.wikipedia.org /wiki/ Fyuchers
. 
Moliyaviy tizim 
moliyaviy xizmatlar taqdim etuvchi 
boshqa 
institutlar 
firmlar 
vositachilar 
bozorlar 
...ni qamrab oladiki, ular yordamida
davlat 
tashkilotlari 
xususiy 
kompaniyalar 
uy xo’jaliklari 
o’zlari tomonidan qabul qilingan moliyaviy qarorlarni 
amalga oshiradilar 
(hayotga tadbiq etadilar) 

---

343 
Asosiy ishi moliyaviy xizmatlar taqdim etish va moliyaviy mahsu-lotlar 
savdosidan iborat bo‘lgan firmalar 
moliyaviy vositachilar
deb ataladi. Ularning 
tarkibi, asosan, banklar, investitsion va sug‘urta kom-paniyalaridan iborat. 
Moliyaviy vositachilarning moliyaviy xizmatlari qatoriga hisobraqamlarni 
ochish, tijorat qarzlari va ipoteka
89
kredit-larini berish, sug‘urta shartnomalarining 
keng doirasiga hamda o‘zaro jam-g‘armalarda ishtirok etishga yo‘l ochish kiradi. 
Zamonaviy moliyaviy tizim global (dunyo miqyosidagi) xarakterga ega. 
Moliyaviy bozorlar va vositachilar bir-birlari bilan keng qamrovli xalqaro 
telekommunikatsiya tarmog‘i orqali o‘zaro bog‘liq bo‘lib, to‘lovlarni o‘tkazish va 
qimmatli qog‘ozlar savdosi aslida shu tarmoq tufayli kecha-yu-kunduz amalga 
oshirilmoqda. Shunday qilib, aytaylik, agar Germaniyada joylashgan yirik 
uyushma (korporatsiya) yangi loyihani moliyalashtirishga qaror qilmoqchi bo‘lsa, 
unda u sarmoyaga oid har qanday imkoniyatlarni, jumladan, aksiyalarni chiqarish 
va London yoki Nyu-York fond birjalarida sotish yoki biror-bir yapon pensiya 
fondidan qarz olish va hokazolarni ko‘rib chiqadi. Buning ustiga so‘ngi holatda 
qarz yevro, shu-ningdek, yapon iyenasi yoki AQSh dollarida ham taqdim etilishi 
mumkin.