«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 3

128
 
amaliy ko’nikmalar amalga oshirilmoqda.Ekstremal psixologiya sohasida Drujinin 
“eksperimantalnaya psixologiya” asarida , Zigmon Freyd ham o’z asarlarida 
eskperimental psixologiyasi sohasini o’rganib , ilmiy nuqtai nazardan tadqiq qilganlar. 
Ularning asarlasi bugungi kunda ham bu sohani o’rganishda asosiy poydevor 
hisoblanadi. . Taniqli psixolog olim ZIGMUND FREYD quyifagicha fikr bildirgan: 
“Insoniyat mavjudligi turli vaziyatlarda vujudga kelgan qo’rquv va xavotirlar bilan 
kurashishi orqali xarakterlanadi”. Ekstremal vaziyatlarda aholiga psixologik xizmat 
ko’rsatishda bir qancha metodikalardan foydalanilmoqda. Bulardan Agressiya shakllari 
va ularning ko’rsatkichlarini diagnostika qilish metodikasi ( A.Bass va I. Dark ), 
Agressiyani diagnostika qilish (A.Asinger) metodikasi, Bezovtalikni aniqlash darajasi 
(Teylor , T.A.Nemchinov) metodikasi, Depressiv holatlarni differensial diagnostika 
qilish (V.Zunga) metodikasi, Reaktiv va shaxsiy xavotirlik shkalasini o’rganuvchi 
(CH.D.Spilberg va Yu. L. Xanin) metodikalari bugungi kunda ham ahamiyatini 
yo’qotmagan.
Ekstremal vaziyatlarda yordam ko’rsatishda va ularning darajalarini aniqlashda bu 
metodikalar samaralidir.
MUHOKAMA 
Ushbu tadqiqotlarni o’rganish natijasida shaxslarning emotsional-motivatsion 
sohasi va funksional holatlari psixodinamikasi o’rganildi hamda aholiga nazarda 
tutilgan to’g’ri psixologik xizmat ko’rsatildi.
 
Spilberg va Xanin tomonidan ishlab 
chiqilgan xavotirlanish darajasining va shaxslik xavotirlanish darajasini o’z-o’zini 
baholash orqali aniqlashga qaratilgan mukammal testlardan foydalanildi. Bunda o’z-
o’zini baholash shkalasi 2qismdan iborat, vaziyat( reaktiv, Rx-1-20) va shaxslilik (SHx-
21-40 gacha bo’lgan savollar) xavotirlanishni aniqlashga qaratiladi. Natijalarni tahlil 
qilish tartibi quyidagi formula orqali hisoblanadi.
RX=E1-E2+35
E1 javob varaqasida 3,4,6,7,9,12,13,14,17,18-belgilangan bandlar, 
E2 javob varaqasida 1,2,5,8,10,11,15,16,19,20-belgilangan umumiy bandlar
SHX=E1-E2+35
E1 javob varaqasidagi 22, 23, 24, 25, 28, 29, 31, 32, 34, 35, 37, 38, 40 – 
belgilangan bandlar
E2 javob varaqasidagi 21,26,27, 30, 33, 36, 39- belgilangan bandlar soni.
Ballar: Yo’q bunday emas -1 ball. Shunday bo’lsa kerak- 2ball. To’gri - 3ball. Juda 
to’gri- 4ball. Natijalarni ballarda baholash: