Тупроқшунослик асослари

 
333 
 
9-лаборатория 
машғулоти: 
Тупроқ 
харита 
ва 
харитограммалари билан танишиш ва улардан фойдаланишни 
ўрганиш. ГАТ технологиялари билан танишиш...............................
 
343 
V. 
Кейслар банки ……………………………………………………... 
357 
VI. 
Мустақил таълим мавзулари........................................................... 
370 
VII. Глоссарий ............................................................................................ 
372 
VIII. Адабиѐтлар рўйхати........................................................................... 
380 
 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
6 
I.СИЛЛАБУС 
Фаннинг қисқача тавсифи
ОТМнинг номи ва 
жойлашган 
манзили:
Тошкент давлат аграр
университети 
Қибрай тумани, Университет
кўчаси, 2-уй
Кафедра:
―Агрокимѐ ва 
тупроқшунослик‖
―Агрономия‖ 
факултети 
таркибида
Таълим соҳаси ва 
йўналиши:
410000 – Қишлоқ, 
ўрмон ва балиқ 
хўжалиги 
Бакалавриат босқичининг: 
5430100-Қишлоқ хўжалигини 
механизациялаштириш 
йўналиши учун 5111000-
Касб 
таълими 
(5430100-
қишлоқ 
хўжалигини 
механизациялаштириш)
Фанни 
(курсни) 
олиб 
борадиган 
ўқитувчи тўғрисида 
маълумот:
Б.ф.н., 
доцент
 
Раупова 
Нодира 
Бахрамовна 
Б.ф.н. 
доцент 
Содиқова Гулчехра 
Сатторовна 
www.agrar.uz
  
е-mail. 
[e-mail]
 
е-mail. 
[e-mail]
 
Дарс машғулотини 
ўтказиш вақти ва 
жойи: 
 
Ўқув-услубий 
бошқарма томонидан 
ишлаб 
чиқилган 
жадвал 
асосида 
университетнинг 
ўқув биноларида 
Курснинг 
бошланиш 
ва 
давом 
этиш 
муддати: 
сентябр-феврал 
2016/2017 ўқув 
йили 
Таълим 
йўналишлари 
ўқув 
режасига 
мувофиқ
биринчи босқич, 
биринчи
семестрида 
Индивидвал график 
асосида профессор-
ўқитувчининг 
талабалар 
билан 
ишлаш вақти:
Ҳафтанинг чоршанба куни тушдан сўнг соат 14.00-18.00 
гача 
Фанга ажратилган 
ўқув соатларининг 
ўқув турлари бўйича 
тақсимоти 
Аудитория соатлари 
Мустақил 
таълим: 
Маъруза 38 Амалий 
Лаборатория 
18 
20 
56 
Фаннинг 
бошқа 
фанлар билан узвий 
алоқаси 
(пререквизитлари): 
―Кимѐ‖, 
―Биология‖, 
―Ботаника 
ва 
ўсимликлар 
физиологияси‖, ―Ер кадастри ва тупроқ бонитировкаси‖, 
―Тупроқ физикаси ва кимѐси‖, ―Эрозияшунослик‖, 
―Геология 
ва 
минералогия 
асослари‖ 
фанлари 
интеграцияси асосида билимлар шаклланади 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
7 
Фаннинг мазмуни 
Фаннинг 
долзарблиги 
ва 
қисқача 
мазмуни: 
Фаннинг долзарблиги
Таълим мақсади давр билан, 
ижтимоий ҳаѐт билан узвий боғлиқ. Ижтимоий ҳаѐтдаги туб 
бурилишлар, фаннинг интенсив ривожланиши, таълим 
модернизацияси, янги дидактик имкониятлар шубҳасиз 
таълим мақсадини ҳам тубдан ўзгартирди. Таълим 
мақсадининг тубдан ўзгариши таълим мазмунида ўз 
ифодасини топади. Тупрoқлaрнинг кeлиб чиқиши (гeнeзиси), 
тузилиши, тaркиби, биoлoгик, кимѐвий вa физик xoссaлaрини 
ўргaтиш билaн бир қaтoрдa турли тупрoқ иқлим 
минтaқaлaридa 
тупрoқлaрнинг 
гeoгрaфик 
тaрқaлиш 
қoнуниятлaри, улaрдaн қишлoқ xўжaлигидa сaмaрaли 
фoйдaлaниш йўллaрини тушунтириш. 
 
Фанни ўқитишдан асосий мақсад:
- тупроқ - табиий тирик 
жисм ва қишлоқ хўжалик ишлаб чиқариш воситаси, унинг 
келиб чиқиши, тузилиши, таркиби, хоссалари ва унинг энг 
асосий хусусияти-унумдорлигини ўрганиш, улардан оқилона 
фойдаланиш ва мухофаза қилиш, тупроқнинг
унумдорлигини тиклаш, сақлаш ва ошириш йўлларини,
 
тупроқнинг хосса -хусусиятларини, кимѐвий таркибини ҳар 
томонлама ўрганиш 
ва 
шу 
асосда 
тупроқнинг 
унумдорлигини 
ошириш, 
сифатига 
баҳо 
бериш 
(бонитировкалаш), иқтисодий бахосини, мухофазасини 
билиш, ҳар хил ўсимликларнинг тупроқ холатига кўра 
ҳосилдорлигини оширишнинг илмий асосланган чора-
тадбирларни ишлаб чиқишни ўргатишдан иборат. 
II. ТАЛАБАЛАР УЧУН ТАЛАБЛАР 
Талабалар 
учун 
талаблар
Талабалар ўқув фанини ўзлаштириш жараѐнида 
билиши керак: ―Тупроқшунослик асослари‖ ўқув курси ва 
миқдори 
ҳақида, 
тупроқшуносликнинг 
замонавий 
масалалари деҳқончилик фан базасининг барқарорлиги каби 
ҳақида. Тупроқларнинг минерал қисмининг келиб чиқиши, 
тупроқ пайдо бўлиш жараѐнининг умумий схемаси, 
тупроқнинг органик қисми, кимѐвий таркиби, тупроқ 
коллоидлари ва тупроқнинг сингдириш қобилиятини;
 
тупроқ структураси, уни бузилиш сабаблари ва тиклаш 
йўлларини, тупроқларнинг физик, физик-механик, сувли, 
иссиқлик 
ва 
ҳаво 
хоссалари 
ҳамда 
уларни 
мўътадиллаштириш йўллари, тупроқ унумдорлигини; 
 
- тупроқларнинг келиб чиқиши (генезис) ва таснифи 
(классификацияси); асосий тупроқ типларининг ҳосил бўлиш 
шароитлари, тупроқ ҳосил бўлишига таъсир кўрсатувчи 
асосий омиллар, уларнинг келиб чиқиши, таркиби, тупроқ

---