Turkiy Guliston yoxud Axloq

BADAN TARBIYASI
Badanning salomat va quvvatli bo’lmog’i insonga eng kerakli narsadur.
Chunki o’qumoq, o’qutmoq, o’rganmoq va o’rgatmoq uchun insonga
kuchlik, kasalsiz jasad lozimdur. Sog’ badanga ega bo’lmagan insonlar
amallarinda, ishlarinda, ibodatlarinda kamchilik qilurlar. Maishatimizni
rohatda bo’lmog’i jasadimizning sog’lom bo’lmog’iga bog’lidur. Biz
sihatimizni saqlamak ila amr o’linganmiz, shuning uchun vujudimizi hifzi-
sihatga zid bo’lgan yomon odatlar ila churitmakdan saqlanmakligimiz
lozimdur. Badan tarbiyasining fikr tarbiyasiga ham yordami bordur. Jism ila
ruh ikkisi bir choponning o’ng ila terisi kabidur. Agar jism tozalik ila
ziynatlanmasa, yomon xulqlardan saqlanmasa, choponning ustini qo’yib
astarini yuvub ovora bo’lmoq kabidurki, har vaqt ustidagi kiri ichiga uradur.
Fikr tarbiyasi uchun mahkam va sog’lom bir vujud kerakdur. Shuning uchun
ota-onalar bolalari kasal bo’lgan zamon beparvolik qilmay, tezlik ila tabib
yoki do’xturga boqizmak kerak.
Imom Shofe’i hazratlari: «Ilm ikki xildur: biri badan ilmi, ikkinchi din
ilmi», – demishlar. Bunga qaraganda eng avval hifzi sihat qoidalarini bilmak,
salomatlikga ters bo’lgan narsalardan saqlanmak ila bo’ladur.
Ichkulik, ko’knor, nasha, afyun, taryok, chilim, nos, popirus kabi
badanning salomatlikig’a zararli, og’ulik, ba’zisi harom, ba’zisi makruh,
ba’zisi isrof bo’lgan narsalardan qochmak, saqlanmak shariat, aql, hikmat
yuzasidan lozimdur. Rasuli akram nabiyyi muhtaram sallollohu alayhi
vasallam afandimiz: «Har narsa ko’p ichganda mast qiladurgan bo’lsa, man
sizni aning ozginasidan ham nahy qilaman», – demishlar.
Salomatlikni saqlov lozim ishdur.
Gunahdin saqla jisming yoz-u qishdur.
Kasal bo’lsang, bo’lur dunyo qorong’u,
Maishat talx o’lub hasrat chekishdur.
Harom-u shubhadan pok et o’zingni,
Bu dunyo aysh-u ishratdan kechishdur.
Hama ishratchi hijronlikda ketdi,
Bu olamda bir ish ishlab ketishdur.
Turkiy guliston yoxud axloq kitobi

---

FIKR TARBIYASI
Fikr tarbiyasi eng kerakli, ko’p zamonlardan beri taqdir qilinub kelgan,
muallimlarning diqqatlariga suyalgan, vijdonlariga yuklangan muqaddas bir
vazifadur. Fikr insonning sharofatlik, g’ayratli bo’lishiga sabab bo’ladur. Bu
tarbiya muallimlarning yordamiga so’ng daraja muhtojdurki, fikrning
quvvati, ziynati, kengligi muallimning tarbiyasiga bog’lidur. Dars ila tarbiya
orasida bir oz farq bor bo’lsa ham, ikkisi bir-biridan oyilmaydurgan, birining
vujudi birig boylangan jon ila tan kabidur.
Masalan: joy solinmagan yaxshi bir uyning ichida o’tirmak mumkin
o’lmadig’i kabi, ichiga har xil yangi ashyolar to’ldurub ziynatlangan eski
imorat ham o’lturushga yaramaydur. Basharti o’ltursa, insonlar: «Eski uyga
yangi zoldivor», «kir ko’ylakka jun jiyak», «mis qozonga loy tuvoq» deb
hajv, kulgi qilurlar.
Fikr agar yaxshi tarbiyat topsa,
Xanjar, olmosdan bo’lur o’tkur.
Fikrning oyinasi olursa zang,
Ruhi ravshan zamir o’lur benur.