Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

Xalqaro moliya bozorini tartibga solishning tashqi usullari 
– bozor va 
davlat mexanizmlari bir-birlarini o‗zaro to‗ldiradi. Tartibga solishning tashqi 
usullari birinchidan, raqobatga asoslangan, rivojlanishni rag‗batlantiruvchi 
omillarni paydo bo‗lishiga olib kelsa, ikkinchidan esa, bozorni o‗z-o‗zini tartibga 
solishdagi salbiy oqibatlarni bartaraf etishga yo‗naltirilgan.
Mazkur tartibga solish insturmentlari o‗rtasidagi ijobiy va salbiy natijalar aniq 
bir iqtisodiy vaziyatlarda aniqlanadi. Shu sababli, ular o‗rtasidagi nisbatlar tez-tez 
o‗zgarib turadi, ya‘ni pasayish va inqirozlar sharoitida davlat orqali tartibga solish 
usullari muhim o‗rin tutsa, iqtisodiy-moliyaviy barqarorlashgan vaziyatlarda esa 
xalqaro moliya bozorida liberalizatsiyalashuv va raqobatni kengayish jarayonlari 
yuz beradi. Shunday qilib, iqtisodiy rivojlanishi har qanday bosqichida, xalqaro 
moliya bozori obyektiv ravishda doimiy tashqi davlat tomonidan tartibga solish 
mexanizmi ishtirokisiz rivojlanib borishi mumkin emas
266
.
Xalqaro moliya bozorini tartibga solishning bozor va davlat usullarini 
umumlashtirgan xolda 3 ta guruhga ajratish mumkin:
bevosita va bilvosita;
umumiy va maxsus;
tarkibiy va joriy.
Xalqaro moliya bozorini barcha segmentlarini bevosita tartibga solish 
ma‘muriy-huquqiy xujjatlar hamda davlatlar va davlatlararo ijro organlarining 
xarakatlari bilan amalga oshiriladi.
265
Fabozzi 
F., 
Modigliani 
F-Op.cit.-P.24-28,39-47,59-60,244,240-243;BIS 
Review 
2008,IMF 
Annual 
Report,2008,Wash.DC.
266
Grishina O.A., Zvonova Ye.A. Regulirovanie mirovogo finansovogo rinka: Teoriya, praktika, instrumenti.– 
M.:INFRA – M, 2010. –119s. 

---

12.1-jadval 
Valyutani tartibga solishning bevosita usullarining bozor talablariga mosligi