|
УЎК: 322.338.45.69
128
Iqtisodiyot:
tahlillar va prognozlar
вестиция лойиҳалари, инвестиция лойиҳаларини
молиялаштириш, инвестиция фаолиятини молия
-
лаштириш ва инвестицияларни иқтисодиётга жалб
қилиш масалаларини ёритган [4].
Н.Р.Қўзиева хорижий инвестициялар иштироки
-
даги корхоналар фаолиятини рағбатлантиришнинг
молия-кредит механизмини такомиллаштириш
йўналишларини тадқиқ этган ҳолда миллий иқти
-
содиётни эркинлаштириш шароитида хорижий
инвестициялар иштирокидаги корхоналар фаолия
-
тини юритиш ва уларнинг молия-кредит механиз
-
ми такомиллаштирилиши юзасидан тавсияларни
ишлаб чиққан [5].
Ш.И.Мустафакулов ўз илмий, амалий ишлари
-
да инвестицион муҳит жозибадорлиги борасида
ишлар олиб борган. Олим инвестицион муҳит жо
-
зибадорлигининг илмий-назарий ва илмий-услу
-
бий асосларини, Ўзбекистон ва унинг худудларида
ижтимоий-иқтисодий ҳамда инновацион-инвести
-
цион салоҳиятини таҳлил этган ҳамда Республика
-
да инвестицион жозибадорликни ошириш бораси
-
да ўз таклифларини берган [6].
Лекин ушбу олимлар томонидан олиб борил
-
ган илмий тадқиқотларда умумий инвестицион
лойиҳалар самарадорлигини ошириш механизмла
-
рини такомиллаштиришга (асосан, иқтисодий
соҳаларда инвестициянинг назарий, услубий му
-
аммолари, корхонанинг айрим фаолият ва соҳалари)
бағишланган бўлиб, қурилиш соҳасидаги инвести
-
цион лойиҳалар билан боғлиқ бўлган амалий муам
-
молар ва уларни ижобий ечиш масалалари етарлича
ўрганилмаган.
Таҳлил ва натижалар
Иқтисодиётда таркибий ўзгаришларни янада
чуқурлаштириш, компанияларнинг инвестицион
фаолиятини жадаллаштириш, ишлаб чиқариш
-
ни модернизация қилиш, техник ва технологик
жиҳатдан қайта жиҳозлаш дастурларини амалга
оширишда хорижий инвестициялар, аввало, тўғри
-
дан-тўғри инвестицияларнинг ўрни муҳимдир. Ри
-
вожланган давлатлар тажрибаси шуни кўрсатадики,
чет эл инвестицияларининг жалб қилиниши мазкур
давлатларнинг юксак даражада тараққий этишида
ҳал қилувчи омиллардан бири бўлиб хизмат қи
-
лади. Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикаси
Президенти Ш.Мирзиёев томонидан таклиф этил
-
ган 2017-2021 йиллар учун қабул қилинган Ҳа
-
ракатлар стратегияси дастурида мамлакатимизда
инвестиция муҳитини янада яхшилаш, замонавий
корхоналарни барпо этиш орқали янги иш ўрин
-
ларини яратишга алоҳида эътибор қаратилган. Бу
борада мамлакатимизга тўғридан-тўғри хорижий
инвестицияларни янада кенг жалб этиш, шунингдек
хорижий инвесторлар учун ишончли ҳуқуқий ҳимоя
ва кафолатларни таъминлаш бўйича амалга ошири
-
лаётган ислоҳотлар муҳим ўрин эгаллайди [7].
Иқтисодиётга инвестицияларни жалб этишни
ривожлантириш учун, авваламбор, иқтисодиётнинг
ташкилий ва технологик механизмини самарали
ташкил этиш, асосий эътиборни нодавлат инвести
-
цияларга қаратиш зарур. Жалб этилаётган инвести
-
цияларни макроиқтисодий тартибга солишда ўзига
хос тамойилларни белгилаб олишдаги механизм
самарали ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикаси бўйича 2019 йил даво
-
мида барча молиялаштириш манбалари ҳисобидан
инвестицияларни ўзлаштириш ҳажми 220,7 трлн.
сўмга етган бўлиб, тасдиқланган йил прогнозига
нисбатан 2 баробарга ўсган. Шу ўринда, асосий ка
-
питалга инвестициялар ҳажми 189,9 трлн. сўмни,
яъни 2018 йилга нисбатан 1,3 баробарга ошгани
-
ни кўриш мумкин. Асосий капиталга инвести
-
циялар ҳажмининг ялпи ички маҳсулотдаги улуши
2018 йилда 30 фоиздан, 2019 йилда 36,2 фоизга
қадар ўсган (умумий инвестициялар ҳажмининг
ялпи ички маҳсулотдаги улуши 2019 йилда 42,1
%ни ташкил этган). 2019 йилда 2,8 мингдан ортиқ
ижтимоий, инфратузилма ва ишлаб чиқариш объек
-
тлари: шу жумладан 145 та йирик ишлаб чиқариш
объектлари, 167 та йирик ҳудудий лойиҳалар, 2,5
мингдан зиёд ижтимоий ва инфратузилма объект
-
лари фойдаланишга топширилди.
Хорижий инвестицияларни жалб қилиш бўйича
асосий хорижий ҳамкор давлатлар сифатида Хитой,
Россия ва Германияни эътироф этиш мумкин, шу би
-
лан бирга Ўзбекистон иқтисодиётига инвестиция ки
-
ритадиган давлатлар умумий сони 50 тадан ошди. На
-
тижада, йирик инвестор-давлатларнинг умумий жалб
қилинаётган тўғридан-тўғри хорижий инвестиция ва
кредитлардаги улуши 34% гача қисқарди.
2018 йил кўрсаткичларига нисбатан тўғри
-
дан-тўғри хорижий инвестиция ва кредитларни
жалб қилишнинг фаол ўсиши электротехника маҳ
-
сулотларини ишлаб чиқариш (ўсиш – 7,5 баробар),
металлургия (ўсиш – 4,6 баробар), тўқимачилик
(ўсиш – 2,5 баробар), чарм-пойафзал (ўсиш – 2,1
баробар) ва нефть-газ (ўсиш – 2 баробар) тармоқла
-
рида кузатилди.
129
№ 2 (13)
Апрель-июнь, 2021 йил
Тўғридан-тўғри хорижий инвестиция ва кредит
-
лар оқимининг ўзгариш суръати ҳудудий аҳамиятга
эга бўлган лойиҳаларда ҳам мустаҳкамланиб бо
-
риб, уларнинг умумий ҳажми 2019 йилда 4,8 млрд.
долларни (шундан асосий капиталда – 4,2 млрд.
доллар) ташкил этиб, 2018 йил мос даврига нисба
-
тан 4 баравар ва 2017 йилга нисбатан 24 баравар
кўпайди. Фақат хорижий капитал иштирокида ҳу
-
дудларда умумий қиймати 858,5 млн. долларга тенг
167 та лойиҳа фойдаланишга топширилди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
