Kreativ fikrlash nima?

QOBILIYATLARNING SIFAT VA MIQDOR XARAKTERISTIKASI.
Qobiliyatlar individual-psixologik xususiyatlar sifatida xarakterlanadi, ya’ni bir 
odamning boshqa odamdan farq qiladigan sifatlarini ochib beradi. O`z-o`zida 
ma’lumki kishilar teng emas. Mana shuning uchun qobiliyatlar haqida gapirganda, bu 
farqlarni xarakterlab o`tish zarur. Ular sifat va miqdor jihatdan xarakterlanishi, farq 
qilishi mumkin. 

---

Qobiliyat xususiyatlarining sifat tomonidan qaralishi maqsadga turli yo`llar bilan 
borishga imkon beruvchi "o`zgaruvchan miqdor" to`plami sifatida, faoliyat 
muvaffaqiyatini ta’minlovchi psixologik xususiyatlarning murakkab kompleksi sifatida 
ko`rinadi. 
Qandaydir faoliyatni bajarishdagi bir xil yoki nimalar bilandir o`xshash yutuqlar 
asosida juda xilma xil qobiliyatlar birikmasi yotishi mumkin. Bular bizning ko`z 
o`ngimizda shaxs qobiliyatlarining muhim tomonini ochib beradi: bir xususiyatning 
o`rnini boshqa bir xususiyatlar bilan to`ldirish (kompensatsiya qilish) ning keng 
imkoniyatlari bor bo`lib, buni odam o`zida chinakam va qat’iyatlik bilan ishlash orqali 
rivojlantirish mumkin. 
Odamning qobiliyatlarida bor bo`lgan kompensatorlik imkoniyatlari, masalan, ko`rish 
va eshitishdan mahrum bo`lgan odamlarni maxsus tarbiyalashda nomoyon bo`ladi. 
Qobiliyatlarni MIQDOR jihatdan o`lchash muammosi psixologiyada katta tarixga 
egadir. XIX asrning oxiri va XX asrning boshlaridayoq bir qator psixologlar (Kettel, 
Termen, Spirman va boshqalar) ommaviy ixtisosliklar uchun kasb tanlashni amalga 
oshirish zarurati bilan uzviy bog’liq bo`lgan talablar ta’siri ostida ta’lim 
olayotganlarning qobiliyat darajasini aniqlashni talab qilib chiqdilar. 
O`sha paytlarda qobiliyatlarni o`lchash usuli sifatida 
AQLIY ISTE’DOD 
TESTLARIdan
foydalanildi. Aqliy iste’dod testlarining yordami bilan bir qator 
mamlakatlarda (AQSh, Buyuk Britaniya va boshqalar) qobiliyatlarni aniqlash va 
maktablarda o`quvchilarni saralash, armiyada ofitserlik xizmatini bajarish, ishlab 
chiqarishda rahbarlik lavozimini tanlash va shu kabilar amalga oshiriladi. 
Aqliy iste’dod testlari o`zlarining mazmunlariga ko`ra muvaffaqiyatli yechilishi 
(ko`pincha sarflangan vaqtni hisobga olib) ball yoki ochkolar yig’indisi bilan 
hisoblanadigan bir qator savollardan yoki masalalardan iboratdir. Test natijalari 
maxsus ravishda standartlashtiriladi, maxsus koeffitsientlarga aylantiriladi. Bular 
"aqliy iste’dod koeffitsienti" (IQ) ni aniqlash imkonini beradi. 
O`sha davrdagi ko`pchilik psixologlarning ko`rsatishicha qandaydir o`zgarmas, har 
tomonlama iste’dodni yoki "umumiy intellektni" (general intellegence) nomoyon 
qiladi deb ta’kidlaganlar. 

---