O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

 
2. SHoli donining sifat ko`rsatkichlari. 
24-jadvalda  sholi  doni  va  gurunchning  kimyoviy  tarkibi  keltirilgan. 
YUqoridan  pastga  moddalarni  miqdorini  o`zgarishi  sholi  donining  gul 
qobig’ini  ajratish,  keyin  yadroni  silliqlash  va  sayqallash  natijasida  aleyron 
qatlam va murtakni olib tashlashga bog’liqdir. 
24-jadval.SHoli  doni  va  gurunch  yormasidagi  kimyoviy  moddalarning 
miqdori, % 
Mahsulotlar 
Oqsil 
Krax-
mal 
Kletchat-
ka 
YOg’lar  Kuldor-
ligi 
SHoli doni 
Silliqlangan gurunch 
Sayqallangan gurunch 
5,4..12,6 
6,9..10,5 
5,7...7,8 
75..85 
77..87 
85..92 
8,5..12,5 
0,1...0,2 
0,1 
1,5..3,3 
0,2..0,4 
0,2..0,3 
4,7...7,0 
0,5...0,7 
0,4...0,5 
SHoli  donining  tarkibida  boshqa  donlarga  nisbatan  oqsil  moddalari  kam 
miqdorda  bo`ladi.  Donni  endospermasida  oqsil  kraxmal  granullari  orasida 
qatlam  shaklida  bo`lmasdan  1  mkm  dan  4  mkm  gacha  bo`lgan    kattalikdagi  
alohida  bo`lakchalar  shaklida bo`ladi. 
Bir necha mingta kraxmal granullaridan (2...10 mkm) tashkil topgan yirik 
konglameratlar  orasida  oqsil  qatlamlarini  yo`qligi  sholi  yadrosining 
mustahkamligini  kamligini  belgilaydi.  SHuning  uchun  sholi  donining 
endospermida mikroyoriqlar bo`ladi. 
SHoli  donining  texnologik  xossalariga  quyidagi  ko`rsatkichlar  ta`sir 
qiladi: namlik, yoriqsimonlik, shaffoflik, oqsil miqdori, gul qobig’ini miqdori 
(plyonkasimonlik), donning shakli, qillari bo`lishi va boshqa omillar. 
Namlik.  Butun  yormaning  chiqishiga  va  sifatiga  katta  ta`sir  qiladi. 
Donning namligi 12 % dan past va 15,5 % dan ko`p bo`lmasligi kerak. Donni 

---

 
109 
namligi 13,5 % bo`lsa butun yormaning chiqishi eng ko`p va singan yormani 
chiqishi eng kam miqdorda bo`ladi. 
YOriqsimonlik. Butun yadroning chiqishi va yoriqsimonlik teskari o`zaro 
bog’langan.  YOriqsimonlikni 1 % ga oshishi butun yormaning chiqishini 
0,12 % dan 0,70 % gacha kamaytiradi.