«tasvir» nashriyot uyi

SIFAÒDOSHNING BO‘LISHLI VA BO‘LISHSIZ
SHAKLLARI

---

63
162-mashq.
  Uyga vazifa.  Rasm asosida «Qor zavqi» mavzusida
matn tuzing. Unda bo‘lishli va bo‘lishsiz sifatdoshlardan foydalaning.
1-t o p s h i r i q . Quyidagi gaplar tarkibidagi ajratib ko‘rsatilgan
fe’llarni tarkibiy qismlarga ajrating.
1. Sochlarimni  silab-siypalab,
Baxting bor deb esadi yellar. (Hamid Olimjon)
2. Bolta  tushguncha, to‘nka dam olar. (Maqol)
3. Òong  otgach, yo‘lga tushdik.
2-t o p s h i r i q . Ajratib ko‘rsatilgan fe’llarning qaysi so‘zlar bilan
bog‘lanib kelayotganini va qanday so‘roqqa javob bo‘lishini aniqlang.
BILIB OLING.
 Fe’lning ravishga xoslangan shakli
ravishdosh deyiladi.
Ravishdoshlar  harakatning belgisini bildirishi bilan
ravishga o‘xshaydi. Ravishdosh ham ravish kabi fe’lga
bog‘lanib, uning belgisini bildiradi. Solishtiring: piyoda
(ravish)  keldi,  shoshilib (ravishdosh) keldi.
RAVISHDOSH

---

64
163-mashq. 
Matn tarkibidagi ravishdoshlarni aniqlab, qanday
so‘roqqa javob bo‘layotgani va qaysi so‘zga bog‘lanayotganini ayting.
... Boysariboy o‘n ming uyli Qo‘ng‘irot eli bilan ko‘chib
borgach, Ko‘kqamish ko‘li atrofida mollarini semirtirib, yay-
lovda yayrab yotadi. O‘n ming uyli Qo‘ng‘irot elining boyvach-
chalari bilan yig‘ilib, bir yerga jam bo‘lib, bir baxmal o‘tovni
tikib, shu o‘tovning  ichida  hamma  boyvachchalar  bilan
qimiz  ichib,  o‘z kayf-u safosi bilan o‘tirar edi. («Alpomish»dan)
164-mashq.
 Quyida berilgan gaplarda ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarning
qanday so‘roqqa javob bo‘layotgani va qaysi so‘z turkumiga mansubligini
ayting. Imlosini tushuntiring.
Shohjahon hazin kayfiyatga berilgach, ko‘ngli qorong‘uligini
na o‘yin-kulgu, na sayr-sayohat yorita olardi. Malika Mumtoz-
mahal shohning ma’yusligini sezgach, uni xushnud etish uchun
g‘azallar  o‘qib, xayollarini yaxshilikka, ezgu ishlarga undardi.
Malika dunyodan o‘tgach, unga bag‘ishlab shoh «Òojmahal»ni
qurdirdi. Ammo Shohjahonni xavotirga solgan hodisalar ro‘y
berib, o‘z o‘g‘li Avrangzeb otaga qarshi isyon ko‘tardi. Òaxtni
egallagach, otasini umrbod qamoqqa, erksizlikka mahkum etdi.
(«Adabiyot»  darsligidan)
1. Ravishdosh deb nimaga aytiladi?
2. Ravishdosh qaysi qo‘shimchalar yordamida yasaladi?
3. Ravishdosh gapda qanday gap bo‘lagi vazifalarida ke-
ladi?