Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таьлим вазирлиги

23-маъруза
Тасмали узатмаларнинг ишлаш жараѐнлари.
 
Режа:
1.
Тасмали узатмалар тўғрисида маълумот.
2.
Тасмали узатмаларни йиғиш. Тасмали узатмаларни йиғиш қоидалари.

---

78 
1. Тасмали узатмаларни асосий вазифаси, бу керакли қувватга эга 
бўлган буровчи моментни электродвигателдан машинага узатиш учун хизмат 
қилади.
Тасмали узатмага етакловчи, етакланувчи шкивлар ва таранг тортилган 
лента киради. Тасма кўринишига кўра бир текисли тўғри чизиқли ва 
понасимон турларга бўлинади. Тасмалар қуйидаги материаллардан 
тайѐрланади: чармдан, пахта матосидан, резина қуйилган матолардан, йунгли 
маътолардан.
Ишлаш жараѐнидан шкив юзасида бўш тортилган тасмалар сирпаниб 
ейилади, бунлан ташқари шкив юзалари ғадур-будурлиги, нотўғри ҳосил 
бўлган шкив юзаларини шакли, тепишлар ҳам тасмани ейилишини 
тезлаштиради.
Шкивни ариқчаларига ишлов берилгандаги, хатоликлар, юзаларини 
ғадур-будурлигини керакли даражага етказилганлиги ва нотўғри монтаж 
қилинганлиги сабабли тасмаларни ѐн юзалари тез ейилади, тасма узилади.
Тасмаларни бир-бирига бириктириш усуллари.
 
2. Тасмали узатмаларни йиғиш.
Тўқимачилик корхоналарида 
узатмаларда ясси ва понасимон тасмалар қўлланилади. Бу узатмаларни 
йиғишдан олдин бириккан валларни паралеллигини назорат қилиш шарт.
Ясси ва понасимон тасмали узаткичларни шкивлари валларга шпонка, 
қирқилган втулкалар, стопор болт ва шу кабилар билан қотирилади.
Ўрнатишдан аввал шкивлар балансировкадан ўтказилади. Шкивнинг айлана 
тезлиги 
v
ва уни эни 
d
ни диаметри 
D
га нисбатига кўра балансировка тури 
қуйидаги жадвалда аниқланади. 
v
, м/с
D
b
/
Балансировка тури
3-6 
Хаммаси
Статистик

---

79 
6-15 
<1
Статистик
6-15 
>1 
Динамик
15 юқориси
3
1

Cnfnbcnbr
15 юқориси
3
1

Динамик
 
Балансировкани ўтказиш қоидалари тўқимачилик машиналарини 
ҳисоблаш ва лойиҳалаш фанида ўтилган.
Шкивлар валларига таранг ўтказилади. Ўтқазиш жараѐнида махсус 
мосламалардан фойдаланилади. Мосламалар бўлмаса, унда шкивни 
ступицияга юмшоқ метал қўйиб болға билан уриб валга киритилади.
Валларга ўрнатилган шкивлар радиал ва торец бўйича тешилиши 
текширилади, уларни катталиги (0,00025-0,0005)D ва (0,0005-0,001)D ошиб 
кетмаслиги керак.
Бу ерда: D-шкивнинг диаметри.
Калта валларга ўрнатилган шкивлар тешиш токарлик станогида ѐки 
махсус стенда текширилади. Вални шкив билан биргаликда марказга 
қотирилади ва олидн торец кейин радиал тешилишини индикатор ѐрдамида 
аниқланади.
Узун валларга ўрнатилган шкивларни йиғилган машина ўзида ишлатиб 
кўриб текширилади.