Университети

Археология ва гералдика

---

132 
Гералдика (гербшунослик, лотинча heraldus – глашатай) махсус тарих 
фанлари доирасига киради. Герблар ва уларнинг тарихи билан шуғулланади. 
Эмблематика фанининг таркибий қисми ҳисобланади. Давлатлар, сиёсий 
бирлашмалар рамзлари тарихи билан шуғулланувчи гералдика фани ҳамма 
жойда ҳам бир хил ривожланган эмас. Давлат рамзлари ёзма манбалар ва 
расмларда сақланиб қолган ҳудудларда тўлиқроқ ёритилган. Гералдика 
археологик ва нумизматик манбалар асосида жуда секин, узоқ вақт 
мобайнида тўлдириб борилади. Гералдика фани энг яхши ривожланган ҳудуд 
Европа мамлакатлари, жумладан Туркия 
ҳисобланади. Рамзларда 
ифодаланган тасвирлар жуда катта маъноларни англатади. У халқнинг 
тарихи, дини, маданияти, умумий психологик қарашлари ҳамда орзуларини 
ҳам ифодалайди. 
Ифодаланган белгиларни тушуниш ва халққа етказиб бериш гералдика 
бўйича мутахассислардан жуда катта энциклопедик билимни талаб қилади. 
Масалан, Амир Темур ва Темурийлар байроғидаги учта айлана (доира) 
ҳозирги кунгача ҳам мутахассисларнинг тортишувларига сабаб бўлиб 
келаётган мавзулардан биридир. 
 
Археология ва глиптика

---

133 
Глиптика – (
юн. qlypho – кесаман
) – қимматбаҳо, ярим қимматбаҳо 
тошларга нақш ёки тасвир ўйиш санъати; амалий безак санъати тури. 
Глиптика асари гемма қадимдан муҳр (эгалик белгиси), тумор ва тақинчоқ 
вазифасини ўтаган. Мил.ав. 4 минг йилликда Месопотамия, Қадимги Миср, 
Ғарбий Осиёда вужудга келган, Юнонистон, Қадимги Римда юксак тараққий 
этган. Глиптика тасвирлари (ҳайвон ва қушлар, худо ва қаҳрамонлар 
қиёфаси, афсонавий саҳналар) ихчам композийияси билан ажралиб туради. 
Бу фан соҳасини, айниқса қадимги даврлар глиптикасини археология 
манбалар билан таъминлайди 
Жанубий Ўзбекистоннинг бронза даврига оид ёдгорликларидан 
глиптикага оид жуда кўплаб манбалар топилган. Улар муҳрларда, 
туморларда, сопол буюмларда ифодаланган. Археологик манбаларда 
ифодаланган, глиптикага оид манбалар қадимги аждодларимизнинг дунё, 
табиат, инсонларнинг бир бирига бўлган муносабатлари ҳақидага фалсафик, 
мифологик дунёқарашларини тиклашда асосий манба бўлиб хизмат қилади.