Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

12.3. Тижорат банкларининг актив операциялари
 
Тижорат банкларининг актив оперциялари – бу банкларнинг пассив 
операциялари натижасида шакллантирилган маблағларини иқтисодий 
жиҳатдан даромад (фойда) олиш мақсадида турли мақсадларга жойлаштириш 
ва ликвидлигини таъминлаш билан боғлиқ операциялардир. Тижорат 
банкларининг актив операциялари уларнинг фаолиятида жуда муҳим 
ҳисобланади. Чунки улар ушбу операциялар орқали даромадларни 
шакллантирадилар ва актив операциялар доимо маълум даражада риск, яъни 
қарздорнинг дефолти (тўловга қобилиятсизлик) билан боғлиқ бўлади. 
Тижорат банклари актив операциялари иқтисодий моҳиятига кўра ссуда 
операциялари (кредитлаш), ҳисоб – китоб операциялари, касса операциялари, 
инвестиция ва фонд операциялари, валюта операциялари ва кафолатлар 
бериш билан боғлиқ операциялардан иборат.
Ссуда операциялари орқали банклар мамлакатдаги фаолият юритаётган 
мулкий шаклидан қатъий назар барча хўжалик субъектларига тегишли 
кердитларни беради. Маълумки, банк кредитлари бир йилгача – қисқа 
муддатли, бир йил ва ундан кўп даврга – узоқ муддатли кредитларга 
бўлинади.
Ҳисоб – китоб операцияларида банклар мижозларнинг топшириқларига 
асосан турли мақсадларга уларнинг ҳисобварақларини дебетлаш орқали 
ўтказади, шунингдек, ссуда операциялари ҳам бевосита кредит олувчининг 
ссуда ҳисобварағини дебетлаш орқали амалга оширилади. 

---

266 
Инвестиция операцияларида банклар ҳўжалик юритувчи субъектлар ва 
давлатнинг қимматли қоғозларига молиявий маблағларни жойлаштиради. 
Албатта ушбу операциялар банклар учун маълум даражадаги рискли 
операциялар ҳисобланиб, банкларнинг фойдасини шакллантиришга хизмат 
қилади. 
Фонд операцияларида банклар қимматли қоғозлар билан операциялар 
бажариш билан бирга, фонд биржаларида олди – сотди қилинадиган 
қимматли қоғозлар ва векселлар билан операцияларни амалга оширади.
Банклар