Konchilik ishi

1.1-rasm. Yer yuzasining kartalarga bo‘linishi 
Boshqa yirikroq masshtabli kartalarni grafalarga bo‘lish tamoyili 1.1., 1.2.,
1.3-rasmlarda ko‘rsatilgan. 

---

6 
1.1-jadval 
1:1 000 000 
4 varaq 
1:500 000 (А, Б, В, Г) 
36 varaq 
1:200 000 (I, II, III, …, XXXVI) 
144 varaq 
1:100 000 (1, 2, 3, …, 144) 
1.2-rasm. 1:1000000 masshtabli kartadagi 1:100000 – 1:500000 masshtabli 
karta varaqlarini joylashishi, nomerlash va belgilash tartibi 
1.3-rasm. 1:100000 masshtabli kartadagi 1:25000 va 1:50000 masshtabli karta 
varaqlarini joylashishi va belgilash tartibi 
Yuqoridagilarga muvofiq barcha masshtabdagi topografik kartalar uchun 
yagona bo‘lgan varaqlar nomenklaturasi ham belgilangan. 
Koordinatalar deb biror bir balandlikdagi yoki fazodagi nuqta o‘rnini 
aniqlovchi burchakli va chiziqli kattaliklarga aytiladi. Topografiyada bevosita 

---

7 
joydagi o‘lchash natijalari, shuningdek kartalar yordamida ham nuqtaning yer 
yuzasidagi o‘rnini oddiy va tez aniqlash mumkin bo‘lgan koordinatalar 
sistemalaridan foydalaniladi. Bunday sistemalar qatoriga geografik, yassi to‘g‘ri 
burchakli, qutbli koordinatalar kiradi.
Geografik koordinatalar nuqtaning yer yuzasidagi o‘rnini burchak kattaliklari: 
kenglik (φ) va uzoqlik (L) bilan aniqlaydi. Bunda koordinatalar boshi boshlang‘ich 
(Grinvich) meridianining ekvator bilan kesishuvchi nuqtalar bo‘ladi. Karta 
ramkasining barcha tomonlarida shkalalar bilan geografik to‘r ko‘rsatilgan. 
Ramkaning g‘arbiy va sharqiy tomonlari meridianlar, shimoliy va janubiy tomonlari 
esa parallellar hisoblanadi. Karta varag‘ining burchaklarida ramka tomonlarining 
kesishish nuqtalari geografik koordinatalari ko‘rsatilgan. 
Geografik koordinatalar sistemasida istalgan nuqtaning yer yuzasidagi o‘rni 
koordinata boshiga nisbatan burchak kattaliklarida aniqlaniladi (1.4 rasm). Bizda va 
boshqa davlatlarda koordinata boshi etib boshlang‘ich (Grinvich) meridianining 
ekvator bilan kesishish nuqtalari qabul qilingan. Butun sayyoramiz uchun yagona 
geografik koordinatalar sistemasining mavjudligi bir-biridan sezilarli darajada 
uzoqlikda joylashgan nuqtalarning o‘zaro joylashuvini aniqlash bilan bog‘liq 
bo‘lgan masalalarni hal etishda qulaylik tug‘diradi.