Т и б б и ё т о л и й би л и м го Х л а р и талабалари у ч у н

цороз
 
учун тур идиш ва д еворга у р н а тл л га н
ш к а ф булиш и к е р ак . Ёти б д а в о л а н а д и г а н к а с а л л а р учун 
к а р а в о т н и н г 
у сти га кутариб ту ш и р и л ад и ган с т о л л а р
к е р а к б улади . П а л а т а д а , хонада усти ри л ад и ган г у л л а р
ва д е в о р л а р г а 1— 2 та тасвирий с а н ъ а т н а м у н а л а р и д а н
осиб цуйиш ^ а м м а ц е а д г а мувофицдир.
П а л а т а л а р ва у м у м а н булимда ^ а в о ^ а р о р а ти н и ней- 
тиш а с б о б л а р и ё р д а м и д а м у ъ т а д и л л а ш т и р и б туриш к е ­
рак . Умум ж а р р о ^ л и к б ули м ларин и нг 
п а л а т а л а р и д а
^ а р о р а т 20° С, б о л а л а р б у л и м л а р и д а эса 22° С атрофи- 
д а у ш л а б т у р и л а д и . Д авонинг нисбий н амлиги 55— 60 
фоиз, ^ а в о ^ а р а к а т ч а н л и г и секундига 15 м атроф и да бу­
л и ш и к е р ак . Б у л и м д а г и ^ а м м а п а л а т а л а р табиий ёруг- 
л и к б и л ан яхш и ёри ти л иш и керак, д е р а з а л а р ж а н у б г а , 
ж а н у б и - ш а р ц ёки ж а н у б и -р ар б га оч илган булиши керак^
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

П а л а т а э ш и кл ар и д а д ав ол овч и в рач ва з^амширанинг 
исми, отасининг исми ва ф а м и л и я с и ёзи б ^ у й и лг а н бу­
л и ш и керак.
М едицина з^амширасининг пости унинг иш жойн б у ­
либ, у п а л а т а д а г и л а р г а яхш и куриниб т у р а д и г а » ж о й д а 
булиш и, анестезиология, 
реа н и м а ц и я б у л и м л а р и д а эса 
б евосита п а л а т а д а ж о й л а ш и ш и керак. 
П о с т дори-дар- 
м он л ар, асбоблар, п ар в ар и ш в о си тал ар и в а з^уж ж атлар 
^ у й и ла д и ган ш к а ф л а р бил ан ж и ^ о з л а н и ш и ке рак.
Х>амшира постда у ти р г ан и д а унга х а м м а п а л а т а л а р
я х ш и куриниб туриши керак.
П ос т столида телефон, си г н ал и за ц и я стол л а м п о ч к а с и
б ули ш и керак. Ойна т а г и д а р еж и м в а п а р ^ е з к у р с а т и л -
ган к а с а л л а р руйхати, те м п е р а т у р а в а р а г и , к а л е н д а р ь , 
ай ри м ку р с а т м а л а р
( м а с а л а н , ум р о в ости венасига 
1\уй и лган ка тетерга ^ а р а б бориш, 
а н а л и з г а м а т е р и а л - 
л а р н и олиш ту г р и си д а ), б ем о р л ар н и з^ар х и л тек ш и ри ш - 
л а р г а , й ул-йури^лар ва о п е р а ц и я л а р г а т а й ё р л а ш крпда- 
л а р и булиши лозим.
Б у н д а н таш цари, постда д о р и л а р , з^арорат улчагич, 
ш п ате л, б ан к ал ар , ^ о го зл а р , и си тгичлар, ош к озонн и
ювиш ва шира олиш учун и ш л а т и л а д и г а н р е з и н а н а й л а р
(зонд) булиши керак. П ост ёнида тар о зи , буй у л ч а ги ч , 
хол о д и л ь н и кл ар туради. А ва Б р у й х а т и д а г и
д о р и л а р
м у о л а ж а хонасида сейф да с а ^ л а и и ш и к е р а к . 
Ш к а ф д а
а н а ф и л а к т и к шок з^олатида ё р д а м бери ш учун м у л ж а л ­
л а н г а н д ори л ар туриши з ар у р .
К а с а л кишининг з^амширани ч а ^ и р и ш и ё р у г л и к ёки
товуш сигнали о р к а л и а м а л г а о ш и р и л и ш и к е р а к .
Б е м о р л а р д ам о л ад и га н ж о й з а л ^ и с о б л а н а д и . Унга
1— 2 та диван, ж у р н а л столчаси, сту л л а р , г у л л а р ва руз- 
н о м а - ж у р н а л л а р булиши к е р ак . А гар те л е в и з о р у р н а т и б
ва д е в о р л а р г а тасвирий с а н ъ а т а с а р л а р и н а м у н а л а р и д а н
осиб ^уй и лса яна з^ам к у р к а м б улади .
В р ач ла р н и н г иш жойи о р д и н а т о р л а р х о н а с и д и р . Б у н ­
д а з^ар хил з^ужжатлар т у л д и р и л а д и . С т о л л а р , с т у л л а р , 
китоб ва кийим-кечак учун ш к а ф , ю в и н ад и г ан ж о й , ойна- 
д а н т а п щ а р и бу ерд а 
китоб ж а в о н л а р и б у л и ш и к е р ак . 
Э ъ л о н л а р
тах т а ч а с и д а н а в б а т ч и л а р р у й х а т и , 
з^афтада 
ки л ин и ш и лозим б улган о п е р а ц и я л а р , б е м о р л а р н и т е к ­
ш и ри ш ва д ав о л аш н и н г з^ар хил с х е м а л а р и б у л и ш и к е ­
р а к . О рд и н а то р л а р хон аси га були м а м а л и й ф а о л и я т и н и
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

<цилинган о п е р а ц и я л а р сони, асосий к а с а л л и к л а р б у й и ­
ч а , 5?лим ^ о л л а р и сони, бир неча йил д ав о м и д а в а охирги 
йил, к в а р т а л л а р б и лан ) курсатувчи стендлар, д и а г р а м - 
м а л а р на бошца кур с атки ч ла р н и цуйиш м а ц с а д г а муво- 
ф и цд и р.
К итоб
ж а в о н и г а ж а р р о ^ л и к д а н , 
ан естезиология ва 
р е а н и м а ц и я д а н асосий ц у л л а н м а л а р
цуйилиши керак. 
Б у л и м д а ф о т о а п п а р а т ва бош ца илм билан ш у г у л л а н и ш
учун к е р а к л и н а р с а л а р булиши керак. С толда ойна таги- 
д а ^ а м м а х од и м ла рн и н г тулиц манзилго^и ва телефон- 
л а р и б у л и ш и ш арт.
С т о л д а г и гу л л а р ва д ев ордаги тасвирий с а н ъ а т наму- 
•налари х о н ага ф а ц а т г и н а ж он л и ру^ б аги ш л ай д и . Езув 
м а ш и н к а с и , телефон ва 
селектор врач лар ишини осон- 
л а ш т и р и ш учун х и зм а т цилиши шарт.
О п ер а ц и о н б лок операцион зал , оп ерац и яд ан олдинги 
хон а, н а р к о з хонаси, 
стерилизацион хона, м а т е р и а л л а р
хонаси, ас б о б -у с к у н а л а р хонаси ва бошца ё р д ам ч и хона- 
л а р д а н и борат. О пераци он блок ж а р р о ^ л и к булимининг 
ю р а г и д и р , шунинг учун цам унга ало^ида, к а т т а т а л а б - 
л а р ц у й и л ад и . У п а л а т а л а р д а н ал о^и д а а ж р а т и л г а н чек- 
к а д а ж о й л а ш и ш и керак.
Д о зи р ги за м о н ж а р р о х л и к б ули м л арид а, о д а т д а , нк- 
к и т а б и р -б и р и д а н а ж р а т и л г а н операцион з а л булиши ке­
рак , 
б у — тоза ва йирингли 
к а с а л л и к л а р н и оп ерац и я 
к и л а д и г а н з а л л а р д и р . О п ераци он з а л — бевосита оп ерац и я 
ц и л и н а д и г а н ж ой д ир. 
О пераци он за л 100 у р и н л и ж а р - 
р с ц л и к були м и учун 40 м2 ли кенг, ёрут хона б у л и ш и ке- 
р ак . Х он а д ев о р л а р и к а ф е л ь билан цопланган, ш и п л а р и
мойли б уёц б и л ан б уял и ш и , поли ,%ам к а ф е л ь п л и т а л а р и
б и л а н ц о п л а н г ан були ш и керак.
О п е р а ц и я
ц и л и н ад и ган х он ад а доимо ^ а р о р а т 20— 
22° С б у л и ш и лози м . О п ер а ц и я хонасида о п ер ац и я столи, 
-ёритгичлар, б а к т е р и ц и д л а м п а л а р эса д ев о р га ёки шип- 
га о с и л г а н б ули ш и к е р ак . О п ераци я олди хонаси ^ам ш и - 
р а в а ж а р р о ^ н и н г о п е р а ц и я г а
тай ёрл ани ш и учун мул- 
ж а л л а н г а н . С тер и л и за ц и о н х он ад а ж а р р о х л и к ас б о б л а р и
ва э р и т м а л а р н и с т е р и л л а ш учун м у л ж а л л а н г а н стерили- 
з а т о р л а р у р н а т и л а д и . А сбоб -ускунал ар (ин струм ентал) 
хо н а с и
ж а р р о х л и к
ас б об -ускун ал ари ни с а ц л а ш
учун 
м у л ж а л л а н а д и , б у е р д а у л а р м ахсус о й н а ва н д ш к а ф л а р - 
д а с а ц л а н а д и . М а т е р и а л хонасида операцион оц ли ц л ар, 
б о г л о в м а т е р и а л л а р и (с а л ф е т к а л а р , ш а р ч а л а р . тампон- 
л а р ) , т и к и ш м а т е р и а л л а р и сте рили зац и я учун т а й ё р л а - 
н ад и.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Б о г л а ш хонаси — борлаш лар, ай ри м м у о л а ж а ва к и ­
ч ик о п е р а ц и я л а р утказиш га м у л ж а л л а н г а н махсус ж и -
^ о з л а н г а н
булмори д аркор. 
Б о г л а ш хонасининг б и т т а
боглов столи га 15 м2 майдон турри келиш и керак.
Х ул оса ^и л и б айтганда, ю ц орид а ке лти ри л ган т а л а б -
л а р г а б иноан нормал ш а р о и тл ар ста ц и о н ар б у л и м л а р и - 
да т а ш к и л этилса, беморнинг яхш и д а в о л а н и б к е т н ш и га
имкон б ерад и .
Ж А Р Р О ^ Л И К К А С А Л Л И К Л А Р И Д А Б И Р И Н Ч И Т И Б Б И Й
ЁРДАМ КУ Р С АТ И Ш
Т у с а т д а н а в ж ол адиган OFHp к а с а л л и к л а р ва б а х т с и з
^ о д и с а л а р (жароз^атлар, з а ^ а р л а н и ш л а р , куйиш, кон ке- 
тиши, э д ш д а н кетиш ва з;. к.) инсон з^аётида доимо у ч р а б
ту р ад и . Б у н д а й з^олларда ш ош илинч тиббий ё р д а м кур- 
с а ти ш т а л а б ^илинади ва буни з^ар бир киши у д д а л а й
ол иш и керак.
К,исца м у д д атга з^ушдан кетиш — бош м и яд а ^он
ай л ан и ш и н и н г уткир етиш м овчилиги о ^ и б а т и д а со д и р
б у л а д и . Б у н д а й з р л а т одам к;аттш^ ч а р ч а г а н д а , к у р к ^ а н -
да, з^авоси орир хонада б у л га н д а юз б еради. Б у х о л а т
купинча кам ^он , ю эдмли к а с а л л и к л а р д а н энди т у з а л г а н
б е м о р л а р д а кузатил ади . Б у н д а б ем орн и нг боши а й л а н а -
ди, 
кунгли айнийди, к-уз олди ^орон ри лаш и б
з^ушини 
йуцотади. Бем ор ранги кескин о к а р и б , б а д а н териси с о ­
ву^ тер б и л ан ^опланади, о ё ^ -1$ л л а р и совийди, т о м и р
уриш и тез ва кучсиз булиб ц олади . О д а т д а х у р у ж 2 0 — 
40 секун д д ав о м этади ва бемор .\уш ига ке ла д и . Б у н д а й : 
з^олЛарда беморнинг ёстигини олиб ^ у й и л а д и , к а р а в о т и -
нин!' оёк томони кутариб цуйи лади . Д е р а з а н и очиб, бе-- 
мор куй л аги ни н г ё^ а л ар и еч и лади , юзига, к у к р аги га с о ­
ву^ 
сув п ур кал ад и , 
н овш ад ил 
спирти 
ш и м д и р и л ^ а н
п а к т а 'Х и д л а т и л а д и . Т а д б и р л а р с а м а р а б е р м а с а , 
в р а ч
ч а^ и р и л а д и .
'Шок суЗи инглпз тнлида турткй д еган м а ъ н о н и ан г- 
л а Й Д и . Б у а т а м а ш артли р а в и ш д а
келиб ч икш н и х а р
хил 'i^aTop у х ш а ш клиник з^блатларни б и л д и р а д и . 
Ш о к
ор^аниЗмнинг асосий хаётий ф у н к ц и я л а р и б у л м ш п цон 
ай л ан и ш и ва н а ф а с олишнинг б у зи л и ш и б и л ан б ел ги л а -- 
нади. К линик а м ал и ё тд а карди оген , 
а н а ф н л а к т и к , к у й “- 
иш, ж а р о д а т ва б ош ^а шок т у р л а р и у ч р аб т у р а д и .
Ж а роз^атд ан келиб ч и ^ а д и ган ш о к к а т р а в м а т и к шок,- 
цон йу^отиш, oFpHi^, кон ск злан иш , т у ^ и м а л а р д а н су р и л- 
гай ' парчаланиш - м а х су л о т л а р и д а н заз^арланиш к а б и
2*
19
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

о м и л л а р са б а б б у л а д и . Т рав м а ти к ш о к д а п а т о ф и зи о л о ­
г и к у з г а р и ш л а р асосини гиповолемия т а ш к и л эт а д и , б ун ­
д а о р га н и зм д а а й л а н а ё т га н цон ми^дори кескин к а м а я -
ди. Б у н га ж а в о б а н орган и зм д а к а т е х о л а м и н л а р ( а д р е н а ­
лин, н о р ад р ен ал и н ) 
иш лаб ч и^ариш кескин кучаяди. 
У л а р к а п и л л я р
i
^
oh
ай лан и ш ига б евосита т а ъ с и р этиб, 
■бунинг н а т и ж а с и д а к а п и л л я р олди с ф и н к т е р л а р и ёпила- 
ди, к а п и л л я р о р т и сф и н ктерл а ри эса к енгаяд и. Микро- 
ц н р к у л я ц и я н и н г б узи л и ш и метаболи зм н и нг б у зи л и ш и га 
•олиб келади ва 
цонда куп м и ^д о р д а сут ки слотаси 
;йигилади (а ц и д о з).
Т р а в м а т и к ш ок бос^ичли ж а р а ё н булиб, ун д а эректи л 
в а торпид ф а з а л а р и ф а р ц ^илинади.
Э ректи л ф а з а ж а р о ^ а т д а н кейин б ирд ан р и в о ж л а н а - 
ди ва бунд а б е м о р д а у зи га ва атроф д аги в о ^ е а л а р г а тан- 
ки дий м у н о с а б а т .й у ^ о л а д и . Тери ранги о ^ а р г а н , томир 
у риш и те зл а ш га н , цон босими нормал, б а ъ з а н ю ^ори б у ­
л а д и . Э ректи л ф а з а 10— 20 минут д ав о м э тад и в а торпид 
ф а з а г а утади.
Т орп ид ф а з а д а беморнинг цон босими т у ш а д и , i $ 3fo- 
.лиш к а р а х т л и к б и л а н ал м аш и нади . Ш ок д и н а м и к ж а р а ­
ён булиб, енгил босцичида д а в о л а н м а с а , у огир боск;ичга 
утади. Биринчи ёр д ам :
1) н а ф а с й у л л а р и н и т о за л а ш ва ^ а в о ути ш и ни таъ - 
м и н л а ш ; 2 ) т а и щ и ^он кетишини ту хтати ш ; 3) огри^сиз- 
л а н т и р и ш ; 4) и м м о б и л и зац и я; 5) тез ф у р с а т д а касал хо- 
н а л а р г а ет к а зи б бориш .
Крн кетиш и ички, т а ш ^ и ва яш ири н б ули ш и мумкин. 
И ч ки цон кетиш и о р га н и зм б у ш л и ц л ар и г а ^ок кетгандя, 
т а ш ц и ^он кетиш и бутунлиги б узилган тери ва ш и лли^ 
ц а в а т л а р д а н о в д а н д а ,
яш ирин цон кетиш и и ч а к л а р д а н
цон к е т га н д а сод и р б улади .
М е ъ д а д а н цон к е тган д а цон цусиш к у за т и л а д и . У 
м е ъ д а ва ун и кки б а р м о ц ичак яр а си н и н г ас о р ати ёки 
ж и г а р к а с а л л и к л а р и н и н г асорати с и ф а т и д а ю з а г а ч и т а ­
ли. 1\ о н куп к е т г а н д а беморнинг а^в ол и ан ч а ём он л аш а- 
ди. У нинг д а р м о н и ^урийди, куз ол ди ^ орон ги л а ш ад и , 
б ош и а й л а н а д и , ку^нгли айнийди, куп т а ш н а б у л а д и ва 
^ а т т о ^ и с ^ а м у д д а т г а ^уш идан кетиш и м ум к ин . Б е м о р ­
н и н г ран ги о ц а р г а н , томир уриши т е з л а ш г а н , кучсиз. 
Б у н д а й л о л л а р д а т е з д а врач чацириш к е р ак . В р ач кел- 
гунча беморни ёт^ и зи б , меъда со^аси га музли 
хал та ча 
ц^йиб, унга д о р и -д а р м о н , 
о в ^ а т б е р м а с д а н тинчланти- 
р и ш г а ^ а р а к а т ц и л и ш керак. И ч а к д а н цон к е т га н д а ах-- 
л а т г а цон а р а л а ш н б келиш и ёки а х л а т урн и га i^oh кели-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ши мумкин. Б ем орни ури н га ётцизиб, цорнига совуц 
н а р с а цуйиш керак. А хлатини врач ке лгу н ч а с а ц л а ш
ке р ак.
У п к ад ан цон ке тган д а ориздан оч ц изи л ран гли ку- 
пиксимон цон й утал билан а ж р а л и б чиц ад и . Б у у п к а
силида, у с м ал ар д а, 
ю р а к порогида ва ц атор бронх к а ­
с а л л и к л а р и д а учрайди. А гар цон кетиш и кучли булса,. 
кетаётга н цон бронхл арн и беркитиб ц уй м асл и ги учун'б е- 
морни цорнига ётцизиб, к а р ав о тн и н г оёк; томонини 40— 
60 см б а л а н д цилиб к у та р и б цуйилади.
А гар беморнинг а^воли у н ч а л и к огир б у л м а с а , унинг 
цад ди н и б а л а н д цилиб у т ц а зи л а д и . Б е м о р г а муз б у л а к - 
ч а л а р и ютиш, совуц сув ичиш, туш со ^ а с и г а м у зл и хал* 
та ч а цуйиш тавсия цилиниши керак.
Ж А Р Р О Х Л И К Б Е М О Р Л А Р Н И О П Е Р А Ц И Я Г А Ч А Б У Л Г А Н
Д А В Р Д А П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш
Б у л и м д а беморни 
н ав ба тчи д а м ш и р а ц аб у л цилиб 
о л ад и , цайд этади, яъ ни исми ш ариф и н и, о и л а в и й ацво- 
лини, касбини, тур ар ж ой и ва иш ж о й и ни ёзиб цуяди. 
Кейин бемор п а л а т а г а ж о й л а ш т и р и л а д и , ти бб и й цамш и- 
ра бемор туш ганлиги туррисида п а л а т а в рач и га , тун да 
н ав ба тчи л и к ц илаётган н ав б а тч и
в р а ч г а х а б а р б ер ад и . 
К а с а л л и к тарихи янги ту ш га н к а с а л л а р п а п к а с и г а солиб 
цуйилади. 
Кичик тиббий д а м ш и р а беморни унга а ж р а ­
тилган ж ойга ж о й л а ш т и р а д и .
Бем орнинг а к с а р и я т вац ти т у ш а к д а ути ш и ни ^исобга? 
олиб уни цулай ва тоза т у ш я к билан т а ъ м и н л а ш керак.. 
Темир ка р ав о т осон ю вилади , уни д е з и н ф е к ц и я л а ш осон. 
К ар ав о тн и беморга ^ а р то м о н л а м а я ц и н л а ш и ш к е р а к л и -
гини ^исобга олиб ва ён и даги к а р а в о т д а н к а м и д а 1,5 м 
м а с о ф а д а цуйиш керак. К а р а в о т н и у ёки б у том он га су- 
риш учун у ри лд ара кч али б ули ш и к е р а к . Б е м о р г а TyuiaiK- 
д а >;ар хил ф ункционал ц о л а т л а р бери ш учун ф у н к ц и о ­
н ал к а р а в о т л а р д а н ф о й д а л а н и л а д и . К а р а в о т ён и да ст о л - 
ча булиш и шарт.
Б ем о р л а р н и н г уринбош а н ж о м л а р и в а к и й и м -кеч ак - 
л а р и ц а ф т а д а бир м а р та, гигиеник в а н н а д а н кейин а л й ш - 
т и ри л а ди . Айрим ^ о л л а р д а з а р у р а т б у л г а н д а , бир неча 
м а р т а али ш ти ри лади . Б у л и м д а о ц л и ц л а р бир к е ч а -к у н - 
д у з г а етарли д а р а ж а д а р а м л а н г а н б у ли ш и к е р а к .
У ринбош ан ж о м л а р и н и , 
айн иц са 
ofhp
б е м о р л а р г а
ти бб и й ц ам ш ира а л и ш ти р ад и . 
У р и н б о ш л а р н и а л и ш т и -
ри ш н ин г >^ар хил у су л л а р и бор. Б е м о р г а ю ри ш рухсаг-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

э ти л г ан булса, кичик тиббий з^амшира ё р д а м и д а унинг 
у з и а л и ш ти р и ш и мумкин. Т у ш а к д а ётадиган б е м о р л а р г а
уни ал и ш ти р и ш ^ийинрсщ. 
Бунинг уч^н ч онш абни бош 
том он н дан ураб, ю м а л а т и б оё^ томонидан ол ин ади . Тоза 
чойш абни бинт каби икки томонидан ур аб беморнинг 
д у м г а з а с и таги д ан у т к а зи л а д и , кейин бош ва оёц томо- 
нига ц а р а б ёйилади. Уринбош ан ж ом лари н и икки киши 
ал и ш т и р а д и .
Б ем о р н и н г куйлагини алиш тириш учун б ел и д ан б о ш ­
л а б к у й л а к к у та р и л и б турилади, буйиига келтириб, цул- 
-лари б а л а н д г а к у т а р и л а д и
ва к у й л ак эз^гиётлик бил ан
б о ш и д а н чик;ариб олинади. Кейин ц у л л а р и д ан ч и ^ а р и л а - 
ди. К ий и нти ри ш тес кари т а р ти б д а а м а л га ош и ри лади : 
•олдин ен гл ар и ки й гизи лади , кейин бошидан у т к а з и л а д и
в а б ем ор та ги г а ёйилади. А гар беморнинг кули жароз^ат- 
л а н г а н б улса, а в в а л беморнинг 
сор
цулидан, кейин ж а - 
роз^атланган ^ у л и д а н ечилади.
O f h p к а с а л л а р д а терини п ар в ар и ш цилиш га алоз^ида 
-а^ам и ят б ери ла ди . Узи юра ол ад иган б е м о р л ар з^ар к у ­
ни э р т а л а б
ю в и н ад и л ар, ти ш лари н и
т о з а л а й д и л а р ва 
з^афтада бир 
м а р та гигиеник ван на 1^абул ц и л а д и л ар . 
Т.ушакда ётган б е м о р л ар
б а д а н терисини з^ар куни де- 
зи н ф е к ц и я л о в ч и
э р и т м а л а р
билан арти л ад и . Э ри тм а 
<5улмаса, терини и ли ^ сувда з^улланган л а т т а б и л ан ар- 
тиш мумкин.
Т и бб и й з^амшира беморнинг бурун, ^ у л о ^ л а р и ва куз- 
л а р и н и з^ам п а р в а р и ш л а б бориши керак. Б ем о р тумов 
б у л с а унинг рум олчаси н и тез-тез алиш тириб тури ш к е­
рак . Б ур у н ^ а н о т л а р и г а в азел и н суртилади. К,Ул о К бур- 
м а л а р и н и , унинг орцасини илиц сувда совунлаб ю вилади 
ва t^ypyi^ к;илиб а р ти л ад и . К узни з^ар куни юз ю ваётган- 
Да ю в и л ад и . Б у н д а б о р а т кислотанинг э р и т м а с и д а н фой- 
д а л а н и ш мумкин. Д а м ш и р а я н а сочлар т о зал и ги н и на- 
-зорат ^и л и б бориш и ке рак. Огир к а с а л л а р бош ини 7— 8 
к у н д а к а м и д а бир м а р т а ювиш керак.
^ а м ш и р а бем орн и нг чотини юва били ш и керак. 
Ю в и ш д а к а л и й п е р м а н г а н а т ёки б ош ^а д ези н ф екц и ял ов- 
чи э р и т м а л а р и ш л а ти л а д и . Бунинг учун корн ц ан г в а п а х ­
та к е р а к б у л а д и . Б е м о р таги га (тогорача) судно куй и ла- 
ди. Ч а п ^ у л г а э р и т м а тул д и р и л ган кузачани , унг цулга 
ю щ м с н з л а н т и р и л г а н п ахта 
^истирилган ^ис^ич (корн- 
>цанг) ол иб ж и н си й о р г а н л а р н и о р ^ а ч и ^а р у в теш иги то- 
мон ю в и л ад и , кейин i^ypy^ п а х та билан а р ти л ад и .
• 
Б е м о р л а р н и в а н н а д а чумилтириш учун уни 
бемор 
у т и р г у н ч а сув б и л ан тул д и ри ш керак. Сув з^ароратининг
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бир хи л б ули ш и учун уни а р а л а ш т н р и б тури лад и . З а и ф -
л а ш г а н б е м о р л а р учун 
яри м ван н а тай ё р л а н а д и , я ъ н и
бемор у ти р г ан д а сув оёц лари н и ва 
цорнининг п астк и
цисмини кум иб туриши керак. А гар беморга в а н н а та- 
ц иц л ан ган б улса, уни душ га ту ш и р и л а д и . Бунинг учун 
в ан н а га т а х т а цуйилиб 
бемор ун га у тц ази л ад и . У лар' 
в ан н а д а ги каби бош цисмидан 
б о ш л а б ю в интирилади. 
Ювиниб б у л га н д ан кейин б е м о р л а р г а куй л ак, лозим,. 
пайпоц, ш и п п а к ва х а л а т б ери ла ди .
Х о л си зл ан ган беморларни о в ц а т л а н т и р и ш учун а в в а л
у л ар га ц улай хол ат яратиш к е р ак . Б е м о р л а р н и ^ам ш и - 
ра о в ц а тл ан ти р а д и . Бундай б е м о р л а р н и н г бошини кута- 
риб тури либ цошицча билан бутца ёки суюц о в цат б е р и ­
лади. Сув м ахсус и ди ш ларда ичи ри лади . Айрим л о л л а р ­
д а б ем о р л ар н и бурундан 
м е ъ д а г а у т к а з и л г а н
р е зи н а
н а й л а р (зо н д л а р ) орцали о в к а т л а н т и р и л а д и .
П а р ^ е з бил ан д ав ол аш н и нг а ^ а м и я т и катта. У б и р и н ­
чи п а в б а т д а бемор организмипи хи м и явий ва м е х ан и к
Ж1ц а т д а н
э^тиётлаш ни кузд а тутнб, 
айрим о р г а н л а р
функциясини т и к л а ш ёки о р га н и зм учун е ги ш м а й д и г а н
озиц м ац с у ло тл а р и н и бериш д е м а к д и р . 
П а р ^ е з л а р н и н г
ту р л ар и куп:
Б Е М О Р Л А Р Н И К Л И Н И К Т Е К Ш И Р У В Г А Т А Й Е Р Л А Ш
Б е м о р л а р н и ка салхон ад а 
б ули ш вацтини ки сц арти - 
риш ва ж а р р о х л и к фаоллигини ои ш ри ш учун о д а т д а ре- 
ж а л и б ем о р л ар ам булатори я йули б и л ан те к ш и р и л и ш и
керак. Энг куп учрайдиган 
к а с а л л н к л а р д а тек ш и ри ш - 
>шнг умумий схсмасини иш л аб чикиш м а ц с а д га м у в о ф и к
ва у л а р м и н и м ал ёки м а к си м ал ц а ж м д а б ел г и л а н а д и .
Р е ж а л и оп срати в д а в о л а ш г а
мух гож б улга н к а с а л - 
л а р г а м а ж б у р и й ва махсус т ек ш и р и ш т у р л а р и б ел ги л а - 
иадй. Текш ириш нинг м а ж б у р и й мин им ум и умум ц аб у л
килинган тек ш и риш
(куздан кечириш , п а л ь п а ц и я , п е р ­
куссия, а у с к у л ьта ц и я ) билан бир ц а т о р д а ц у й и д аги л а р - 
ни уз ичига ол ад и : 1) цоннинг ум умий а н ал и зи ; 2 ) сий- 
дикнинг умумий 
анализи; 
3) цон 
босимини у л ч а ш ;
4) 
к у к р а к
к а ф а с и
о р г ан л ар н н н н г 
рентген оскопи яси
(айрим х о л л а р д а ) ; 5) кон г р у п п а си ва р е зу с -ф а к т о р н и
а н и кл аш .
К ей ип ч ал ик биринчи учтя тектпиршпни к е р а к б у л г а н - 
д а ёки х ар
7— 10 кунда т а к р о р л а н а д и . 
Р е н тг ен о л о ги к
текш и риш к у к р а к к аф аси о р г а н л а р и к а с а л л и к л а р и би- 
л а н огриган ёки т у н г а ш убха цили п ган о д а м л а р ва про-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ф и л а к т н к м а ^ с а д л а р д а 1 йил м обайнида ун дан утм аган
б е м о р л а р г а б е л г и л а н а д и . Ун икки ёш га т у л м а г а н б ем о р ­
л а р п р о ф и л а к ти к рентген куригидан у т к а зи л м а й д и .
Еши 50— 60 д а н
ош ган беморларни текш ириш нинг 
м а ж б у р и й м иним умига э л е к тр о к а р д и о гр аф и я
ва т е р а ­
певт к он сул ьтац и яси киритилади. 
Крнни текш ириш
д и агностик ан ин г энг 
муз^им б у ли м л а р и д а н
биридир. 
Конни тек ш и риш ни н г 
учта 
асосий 
й унал иш и бор: 
а ) б акте р и о л о ги к ва серологик; б) б иохимиявий; в) мор- 
ф о л о ги к текш и риш . Тиббий з^амшира беморни ого^лан- 
тириб, а н а л и з г а ^он олингунча овк;атлан м аслик к е р а к ­
л игини та й и н л а б ^уй и ш и керак.
Умумий а н а л и з учун од атд а бармоь^ учидан, го^о цу- 
л о ^ солинчоридан 
i
^
oh
олиш кифоя. И гн а ёки чечак лан- 
цети 2 —2,5 мм ч у ^ у р л и к к а санчилади, биринчи 
i
^
oh
том- 
ч иси пахта б и л а н арти л ад и . Э ри троц и тла рн и н г чукиш 
тезлиги, гемоглобин, лейкоцитлар, э р и тр о ц и тла р н и т ек ­
ш ириш учун кейин ч и а д а н
i
^
oh
том ч и лари ол инади. Д ар 
б и р м у о л а ж а д а н кейин бармоь; э ф и рга з^улланган л ат т а
-билан арти б т у р и л а д и . К,он олиб б у л и н ган д а н кейин бар- 
м о ^ учи э ф и р г а ^ у л л а н г а н п ах тага у р а б ^уй и ла ди ва 
бем о р г а барм оц н и к а ф т г а зич т а ^ а б тури ш тай и н лан ади , 
ш ун д а ^он тез т у х т а б ^олади.
Сийдикни т е к ш и р и ш б у й р а кл ар н и н г аз^воли билан 
•функциясини а н и ^ л а б бериш дан т а ш ^ а р и бонл^а орган- 
л а р в а с и с т е м а л а р д а к а с а л л и к (ж игар, м од д а алмаши- 
нуви к а с а л л и к л а р и ва б од щ ал ар) бор-йуцлиги турриси- 
д а фикр ю ри ти ш га з^ам имкон б еради. Ш у муносабат 
б и л а н сийдик а н а л и з и д ав о л ан и ш га келган >;ар бир б е ­
морни ум ум а н т е к ш и р и ш д а н утка зи ш н и н г муз^им тарки- 
>бий ^исми з^исобланади. Сийдик а н ал и зи учун э р т а л а б к и
к о н ц е н тр л а н га н си й ди к порцияси ол инади.
К а т т а ё ш д а ги о д а м бир кеча-кун дузда 1 л дан 1,8 л 
т а ч а сийдик а ж р а т а д и , бу урта з^исобда 1,5 л ни таш ки л
э т а д и . М ул с у ю ^ л и к и чи лган да сийдик м и ^д ори куп аяди
;ва о д а м i^ypyi^ о в ^ а т л а р билан о в ^ а т л а н г а н д а , шунинг- 
.дек ичи к е т г а н д а з^амда куп т е р л а га н д а сийдик мицдори 
•кам аяд и.
Б у й р а к ф у н к ц и я с и Зи м ницкий усули буйича текши- 
р и л г а н д а б ем о р о д а т д а г и ч а о в ц а т л а р б и л ан о в ^ атл ан и б
т у р га н и з^олда бир кеча-кундуз сийдигини х а р 3 соатда 
ало^ида-алоз^ида 
п о р ц и я л а р з^олида 
йигиб бориши к е ­
р а к . С и й д и к 
й и р и ш
учун кичик тиббий з^амшира олдин- 
д а н б ем орн и н г исми ш ариф и , п а л а т а номерини, идиш- 
« и н г т а р т и б н ом ери н и ёзиб и д и ш л ар г а ёпиш тириб ^уяди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

С а к к и з порциянинг )\ар бирида си й ди к мицдори ва нис- 
б ий зичлиги у л ч а б курилади.
Б Е М О Р Н И Н Г МЕ Ъ Д А - И Ч А К С И С Т Е М А С И Н И
Р Е Н Т Г Е Н О Л О Г И К Т Е К Ш И Р У В Г А Т А Й Е Р Л А Ш
Б уи га 
рентгеноконтраст м о д д а л а р н и н г
цизилунгач, 
м е ъ д а , ун икки б ар м о ц ичак, ингичка в а йугон и ч а к л а р
о р ц а л и юбориб рентгенологик т е к ш и р у в д а н у т к а зи ш ки- 
ради . Бу тек ш и ри ш ла р беморнинг м е ъ д а ва ичагини а х ­
л а т ва елдан халос цилиш га ц а р а т и л г а н м ахсус тайёр- 
г а р л и к д а н кейин а м а л г а ош и ри лади . Б е м о р текш и рув ара- 
ф а с и д а д а г а л ов цат 
(цора нон, к а р т о ш к а , бодом, у р и к
в а б ош ц алар) 
ем асл и ги ке р ак. К ечцурун в а тек ш и ри ш
куни э р т а л а б ичакни т о з а л а ш м а ц с а д и д а тозал о в ч и э^уц- 
н а (к ли зм а) цилиннши керак. Т ек ш и р и ш а р а ф а с и д а ва 
ш у куни ичакда ел ^осил булиш и (м етео р и зм ) нинг о л д и ­
ни олиш 
учун сурги дори б ер и лм ай д и . 
М е ъ д а д а куп 
су ю к л и к йигилиб ц олга н д а уни бир неча кун д а в о м и д а
ювиб бориш керак. И ч и л ган кон траст (дори) м о д д а л а р
о д а т д а йутон и ча кка бир ке ч а -к у н д у зд а н кейин у т а д и ва 
ш у н и н г учун уни ^уцна ц и л м а сд ан т е к ш и р и ш ке рак.
А гар бемор т ек ш и р и ш га яхш и т а й ё р л а н г а н б улса, 
рен тген ол огик метод д и а гн о с ти к а учун ц и м м а т л и м а ъ л у - 
м о т л а р беради.
УТ ПУФАГИ ВА УГ П У Л Л А Р И Н И Р Е Н Т Г Е Н О Л О Г И К
Т Е К Ш И Р И Ш Г А Т А Й Е Р Л А Ш
Х олецистография — ж и га р н и н г йоднинг ай р и м бирик- 
м а л а р н н и цондан сингиб, у л а р н и ут б и л а н а ж р а т и б чица- 
р и ш цобилиятига в а у т п у ф а г и д а й н ги л и ш и га ас ослан - 
ган.
Х олецистографияни икки хил усул б и л а н т а й ё р л а ш
м ум кин : кечцурун бир м а р т а ва б у л и б -б у л н б ц а б у л ци- 
л и ш йуллари. О д а т д а шу м а ц с а д д а й опагност, осбил, 
х ол ев и т ва бошца д о р и л а р и ш л а т и л а д и .
Х олеграф ия ут й у л л а р и н и
рен тген ол огик т е к ш и р и ш
у су л и д и р . 
Ю цоридаги т е к ш и р и ш л а р н и н г я х ш и н а т и ж а
■бериши учун б ем орл арн и ту гр и т а й ё р л а ш н и н г а ц а м и я т и
к а т т а .
Т екш и риш дан 15—20 соат ва 1 — 1,5 с о а т ол д и н б е м о р ­
га тозаловчи ^уцна цилинади, чунки и ч а к а х л а т ва е л д а н
холи булиш и керак.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ж А Р Р ( Д Л И К Б Е М О Р Л А Р Н И О П Е Р А Ц И Я Г А Т А Й Е Р Л А Ш
О П Е Р А Ц И Я ВА Б О Р Л А Ш Х О Н А Л А Р И Д А Г И И Ш Л А Р
О п е р а ц и я цилиниш и к е р ак б улган беморнинг жуда> 
^ а я ж о н л а н и ш и табиий. О п ераци я найтидаги огри^ни ку- 
тнш, о п е р а ц и я д а н кейинги д а в р д а ёр д ам га м у ^ т о ж л и к
туйруси бем орн и руз^ан эзад и.
Б у н д а й з^олларда хар бир беморга ал о^и д а ёндашиш. 
керак. 
Айрим ^ о л л а р д а тиббиёт ход им лари к а с а л л и к ­
нинг ^ а ^ и ^ и й хав ф и н и б емордан яш и ри ш га м а ж б у р б у ­
л а д и л а р . Б у н д а в рач бем орд ан касал л и гин и яш ири б у н ­
га б е л г и л а р и у х ш а ш
б улган б ош ^а х ав ф си зр о ^ к а сал - 
ликни ай ти ш и ке рак.
О д а м
о р и з
буш лири да куп сонли м и кроб л ар булиб,. 
б у л а р о р а с и д а к а с а л л и к ц у зг а т а д и га н л а р и з^ам б у л а д и . 
Б у н д а й м и к р о б л а р сони тиш кариеси да, милк ш а м о л л а - 
ш ида ва с у р у н к а л и тон зи л л и тда купаяди. Б у с у р у и к а л и
инф екц ия р е в м а т и зм , неф ри т каби купгина а с о р а т л а р г а
олиб кели ш и мумкин.
}\ар ^ а н д а й оп ерац и я инсон орган и зм и учун з^ам р у -
з^ий, з^ам ж и см о н и й жароз^ат булиб, унинг з^имоя 
крби- 
лияти ни ан ч а су сай тиради . Ш унинг учун хам о п ер ац и я- 
д ан кейинги д а в р д а и л га р и булган «мудрое» инф екц ия 
р н в о ж л а н и б к е тад и ва ку п л а б а с о р а т л а р г а олиб к е л и ш и
мумкин. 
М и л к ва т и ш л а р и д а к а с а л л и к л а р и булган б е ­
м о р л а р о п е р а ц и я д а н олдин стом атологда д а в о л а н и ш л а -
рн к е р ак . О п е р а ц и я ^и лин и ш и л ози м булган з^амма б е ­
м о р л а р г а э р т а л а б ,
кеч^урун ва о в ^ а т д а н кейин о г и зн н
чай иш з а р у р л и г и ц и у ^ ти р и ш керак.
О п е р а ц и я д а н олдин 
беморнинг меъда-и чак си с т е м а - 
сини т о з а л а ш ке рак. А гар бемор ичаги, м еъдаси о п е р а ­
ция п а й т и д а т у л а б улса, о п ер ац и я д ан кейин цорин д а м
б ули б, 
у л а р д а 1\Он ай л ан и ш и бузилади, инфекция ри- 
в о ж л а н и б и чак д ев о р и д ан т а ш ц а р и га чициши мумкин.
М е ъ д а ва и чакн ин г д а м булиши ю рак ва уп ка систе- 
м аси н и н г .\ам ф ун кц ияси н и б узади. Бу эса, уз н ав б а ти - 
д а, ]^орин буш лири а ъ зо л а р и н и н г i\OH билан т а ъ м и н л а н и - 
шини ё м о н л а ш т и р а д и . О п ер а ц и я м еъда-и чак си стем аси- 
д а
б а ж а р и л а ё т г а н б улса, 
у л а р д а ги
м о д д а л а р
^орин 
б у ш л и г и г а туш и б , корин пардаси н и ял л и г л а н т и р и ш и
мум к ин . О п е р а ц и я п ай ти д а м еъдани н г тул а булиш и нар- 
к о з д а кун ги л анниб, кусиш п ай ти д а огиз о р ^ а л и н а ф а с
й у л л а р и г а утиб, уни беркитиб цуйиши (а сф и кси я) га 
о л и б к е л и ш и мумкин.
М е ъ д а д а н о в к а т н и н г и ч а к л а р г а утиши 
( э в а к у а ц и я )
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

б у з и л м а г а н ^ о л л а р д а о п е р а ц и я г а т а й ё р л а ш учун у л а р г а
о п е р а ц и я куни ов ^ат ейишни ман цилиш нинг узи кифоя 
ц ил ади . Агар м еъдадан о в ^ а т э в а к у а ц и я с и б у зи л ган б у л ­
са, 
оп ерац и яд ан олдин 
суриб ол инади. 
Б ун и н г учун 
йугон м е ъ д а зондидан ва к а т т а ш п р и ц д ан ( Ж а н е шпри- 
ци) ф о й д а л ан и л ад и . М е ъ д а д а ^ую ц о в ^ а т ц о л д и ^ л а р и ва 
ш и л л и ц булса, унн ювиш к е р а к б улади . Б у н д а й л о л л а р ­
д а ш п ри ц урнига зонд учига к а т т а ш и ш а в орон к а кий- 
ги зи л ад и .
Б е м о р л а р н и оп ерац и яга т а й ё р л а ш д а у л а р н и н г б а д а н
тернсини т а й ёр л а ш к а тта а ^ а м и я т г а эга, чунки тери бур- 
м а л а р и д а , теш и к ч а л а р и д а к у п л а б м и к р о б л а р т у п л а н га н
б у л а д и ва уларн и нг оп ерац и я я р а с и г а ту ш и ш и н ин г о л д и ­
ни олиш мумкин. Ш унинг учун ^ а м б е м о р л а р н и о п е р а ­
ц и я .а р а ф а с и д а чумилтириб, ки й и м ла ри н и а л и ш т и р и л а д и .
О п ер а ц и я куни бемор соч л ари , тн р н о ^ л а р и олиниб, 
соц ол-м уй л ов лари ^ирилади. О п е р а ц и я д а н бир кун олдин 
бемор умумий 
ванна ^ а б у л цилади . Д а р бир беморни 
ч ум илтн ри ш учун ваннани иссиц су в д а м о ч а л к а в а ч утка 
б н л ан ю вилади. М о ч а л к а ва ч у т к а л а р н н ц а й н а ти б сте- 
р и л л а ш т ав си я ^илинади.
В ан на ю вилган дан кейин уни 3% ли лизол э р и тм а си
б и л а н д ези н ф ек ц и я л ан ад и ва 
э р и т м а илиц сув б и л ан
чай иб т а ш л а н а д и . Б ем орни ч у м и л т и р и ш д а н о л ди н ван- 
наи и 3 7 —38° С ли илиц сув б и л а н 2/3 ц исм и гача тулди- 
р и л а д и . Ю виниш да б еморга ё р д а м бери б унинг териси- 
нинг р ан ги дан ва айниь^са ум ум и й а,\вол и дан х а б а р д о р
були б туриш керак. Ю виниш ч оги д а тер ва кир т у п л а - 
н ад и ган ж о й л а р (ц^лти^, б а р м о ц о р а л а р и . чов, буйин, 
о ё ^ л а р ва 
к.) ало>;ида э ъ ти б о р б и л ан т о з а л а н а д и .
У м ум ан беморларни о п е р а ц и я г а
т а й ё р л а ш н и н г • ма- 
■^аллий, умумий ва махсус т у р л а р и ф а р ^ цили н ад и.
М а ^ а л л и й та й ё р га р л и к о п е р а ц и я
м а й д он и н и н г сте- 
ри лли ги ни кузд а тутади. О п е р а ц и я майд он и
а т р о ф и д а
кенг ^илиб сочлар цирилади. М а с а л а н , к у р и ч а к я л л и г - 
л а н г а н д а (аппендицит) цорин олди н ги д ев ори н и н г (цов 
со^асини ь^ушиб) 2/3 ^исми ц и р и л ад и . Терини ж а р о ^ а т -
л а м а й д и г а н утки р у с та р ад ан
ф о й д а л а н и ш ва о п е р а ц и я
куни э р т а л а б цириш керак, чунки о п ер ац и я а р а ф а с и д а
ц ири лган б улса, терининг ке си лга н ж о й л а р и д а н и н ф е к ­
ция туш иб, 
йиринглаб кетиш и ва о п е р а ц и я н и кечи кти - 
рнш га с а б а б булиши мумкин. 
Соч ^ и р и л г а н д а н кейин 
терини спирт, диоцид ёки б о ш ц а а н ти сеп ти к э р и т м а б и ­
л а н а р ти ш керак.
Умумий т а й ёр га р л и к м у^и м ^ а ё т и й ф у н к ц и я л а р н и
г
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

н о р м а л л а ш т и р и ш г а ц ар ати л ган булиб, х и р у р г б и л ан
анестези олог уни б и р га ^ а л цилади. Б у у р и н д а у тган ав- 
л о д х и р у р гла р и н и н г куза ти ш л ари н и келтириб утиш л о ­
зим, у л а р бем орн и нг а^в о л и га ц араб о п е р а ц и я г а курсат- 
м а л а р цуйиш ган. К и р ш н е р операц и яд ан кейинги а с о р а т­
л а р х ав ф и к а т т а
б улганлигидан 
1 
ё ш г а ч а булган 
б о л а л а р д а в а 70 ёш д а н ош ган к и ш и л а р д а р е ж а л и о п е р а ­
ц и я л а р у т к а зи ш н и т а в с и я цилмас эди. С ем и з к и ш и л а р д а
к а т т а о п е р а ц и я л а р б а ж а р и ш ^ам хавфли. Инсон организ- 
мининг ички и м к о н и ятл ар и н и
ан ицлаш учун содда, шу 
б и л а н б ирга е т а р л и д а р а ж а д а яхши м а ъ л у м о т б е р а д и ­
ган с и н а м а л а р
(Ш тан ге, Генча ва б о ш ц а л а р ) 
таклиф' 
цилинган.
Ш тан ге си н ам а си
(н аф а с олиб, тутиб ту р и ш вацти)'
20 с д а н ка м ёки Генча синамаси (н а ф а с ч и ц ари б тутиб 
т у р и ш ) 12— 10 с к а м б улса, бу ю р ак -то м и р л ар , н аф ас 
о л и ш
си сте м ал ар и н и н г
функционал 
и м к он и ятл ари н и
п астл и гин и б ил д и риб , н аркоз ва оп ер ац и ян и н г хав ф и
к а т т а э к а н л и ги д а н д а л о л а т беради.
С а н и т а р и я ва гигиеник ж и ^ а т д а н о зо д а цилиш тула 
па цисман б улади . Т у л а са н и тари я и ш ловид а р е ж а л и опе­
р а ц и я а р а ф а с и д а бемор тирноцларини олиш и, душ ёки 
в а н н а ц аб ул цилиб оп ерац и я цилиниши к е р а к булган со- 
>$ани айницеа т о з а л а б ювиши керак. Б ем о р оп ер ац и яга 
т а й ё р л а н а ё т г а н п а л а т а поли, ^ а м м а н ар са кечцурун хло- 
рам и н н и н г 0,5% ли эритм аси билан арти л и ш и , ш а м о л л а - 
ти ли ш и ва у л ь т р а б и н а ф ш а нурлар б и л а н н урлан тири л и- 
ш и ке рак.
К и см ан с а н и т а р и я ишловини шош илинч о п е р а ц и я л а р - 
д а н олдин а м а л г а ош и ри ла ди . У тирноц л арн и олиш, ц ул- 
ни, оёц л арн и ва т а н а н и н г бошца и ф л о сл ан ад и га н цисм- 
л а р и н и ге к с а х л о р а н суспензиясида ^ у л л а н г а н сочиц б и ­
л а н арти ш н и в а о п е р а ц и я м айдонидаги сочни кириш ни 
у з ичига о л а д и .
О п е р а ц и я а р а ф а с и д а бемор с а к л а ш учун соати, узук- 
л а р и
ва б о ш ц а ’■цимматбахо н а р с а л а р и н и
топш иради. 
П р е м е д и к а ц и я д а н олдин бемор ковугини б уш ати ш и , ку- 
зо й н а к , о л и н а д и г а н протез тиш ларини ол иб уларн и п ал а- 
т а д а цолд и ри ш и к е р а к .
К И Ч И К Т И Б Б И Й Х А М Ш И РА Н И Н Г О П Е Р А Ц И Я ВА БО РЛ А И 1 
Х О Н А Л А Р И Д А Г И И Ш И
»
А с еп ти к а — о п е р а ц и я ёки м у о л а ж а ч оги да микроб- 
л а р н и н г я р а г а ту ш и ш и н ин г олдини о л и ш г а ц а р а ти л га н
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

* ю р а-тад б и р л ар йигиндисидир. Я р а г а т е г а д и га н з^ар ^ан - 
д а й н арса стерил булиш и ке рак. ^ а т т о , б а ж а р и ш ж а р а -
ё н и д а тери бутунлиги б у зи л м а й д и га н (м е ъ д а ш и расин и
о л и ш , меъдани зонд билан ювиш, к л и з м а л а р в а 
к.) 
м у о л а ж а л а р з^ам асептик ш а р о и т л а р д а б а ж а р и л и ш и
к е р ак .
А септика ш ахсий гигиенага риоя ^ и л и ш д а н б о ш л а н а - 
д и . И ш га келиб ки йим ларни а л и ш т и р и ш к е р ак . Х а л а т , 
^ а л п о ц ч а ёки рум ол ч а ю вилган, д а з м о л л а н г а н булиш и, 
беморнинг ки й им бош лари ва унинг т у ш а г и м у н т а з а м ра- 
в и ш д а али ш ти ри б турилиш и ке р ак. Ж а р р о з у ш к б у л и м и ­
д а п а л а т а ва б о г ла ш хон ал ари н и з^улланган л а т т а б и л ан
тез-тез артиб, йигиштириб тури ш к е р а к . Х о д и м л ар н и н г 
йулини п а р в а р и ш л а ш г а алоз^ида э ъ т и б о р бери ш к е р ак . 
И ф л о с иш ларни ц у л ^ о п л а р д а б а ж а р и ш ш а р т. Сочни цал - 
по^ча ёки рум ол ч а билан ёпиш керак.
Огиз-бурунни бекитиб т у р а д и г а н 4— 5 ц а в а т д о к а д а н
ти ки л га н ни^об тутиш, оп ерац и я, б о г л а ш хонаси, м уола- 
.жа х о н а л а р и д а гапириш ни, юриш ни ч е к л а ш м и к р о б л а р - 
нинг а ж р а л и б чикиши ва ул ар н и н г я р а г а туш иш имко- 
ниятини кескин к а м ай ти р ад и .
В а^ти -в а^ти билан (з^ар 10— 15 к у н д а ) з^аводан, х о ­
д и м л а р ^ул п дан, томогидан э к м а олиш к е р а к б улади .
Ж А Р Р ОХ , Л ИК Б Е М О Р Л А Р Н И Б АЪ З И Б И Р О П Е Р А Ц И Я Л А Р Д А Н
К Е Й И Н Г И Д А В Р Д А П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш . У Л А Р Н И О Л И Б
Ю Р И Ш ( Т Р А Н С П О Р Т И Р О В К А ) К О И Д А Л А Р И
Б ем о р л а р н и б у л и м д а олиб 
юриш у су л л а р и н и д а в о - 
ловчи врач белгилайди. Б у эса б ем орн и нг у м ум и й аз^во- 
л и г а б огли ^ булиб, з а м б и л д а , ю м ш о ^ курси, к у р с и -зам - 
■билларда, 
ц у л л а р д а олиб ю ри ла ди . 
Б е м о р н и , а й н и ^ с а
огир ётган б ем о р л ар н и олиб юриш нинг э н г осон ва КУ- 
л а й усули — з а м б и л д а олиб ю риш у су л и д и р . Б е м о р л а р -
иинг зам б и л д а г и з^олати узи учун ^ у л а й б у л и ш и (к а с а л - 
нинг м и ж ози га, ш и к а стл ан и ш т у р л а р и г а , оги р -ен ги л л и - 
гига боглиц) керак. Б е м о р л а р н и к а р а в о т д а н з а м б и л г а
и к к и та ходим 
к ^ та р и б ё тц и зад и — б и ри боши, 
буйин, 
к у к р а к соз^аларидан к у тарса, 
иккинчиси бел в а сон со- 
з^аларидан к ^ та р ад и . Б е м о р л а р н и ол иб ю р и ш д а бир хи л 
горизонтал з^олатда с а ^ л а ш г а з^аракат ц и л и н ад и . З и н а - 
п ояд ан пастга олиб ту ш и ш д а за м б и л н и н г ол д и н г и ^ис- 
мини анча кутарил ад и . З и н а п о я д а н ю ^ о р и га о л и б ч и ^ и ш - 
д а э са беморнинг бош ^исми ол ди н га б у л и б , з а м б и л н и н г
п астк и кисмн к^та ри ли б текис з^олатга э р и ш и л а д и .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ь^орин б уш лири о р г ан л ар и д а г и о п ё р а д и я л а р д а н кейин 
п а р в а р и ш , у т к а з и л г а н операциянинг огир-енгиллиги ва 
^ а ж м и г а б о гл и ц б у ла д и . К,иёсан оддий о п е р а ц и я л а р (ут­
кир аппендицит, ч у р р а л а р , ут пуфагини олиб т а ш л а ш — 
х о л е ц и с т э к т о м и я л а р в а б.) д ан кейинги п ар в ар и ш п рин­
ц и п л а р и ц у й и д а ги л а р д и р : бемор оп ерац и я хон аси д ан
п а л а т а г а ол иб к е л и н г ан д а н сунг уни янги т а й ё р л а б цу- 
йилган то за у р и н г а ёстицсиз ч ал ц а н ч ас и г а ётцизиб цу- 
й илади. Н а р к о з д а н кейинги д а в р д а б е м о р л а р д а кусиш 
пай до б ули б, цусуцнинг н а ф а с й у лл а р и га тицилиб цол- 
м а сл и ги чораси н и кури ш ж у д а му^имдир. ^ у с и ш белги- 
л а р и пай до б у л с а , 
тиббий д а м ш и р а беморнинг бошини 
бир ёнга б у р а д и , д а м ш и р а олди н дан т а й ё р л а б куй и лган
т о з а сурп б и л а н б еморнинг o f h 3 буш лигини арти б ол ад и
в а д а р ^ о л в р а ч г а м а ъ л у м цилади.
О п е р а ц и я д а н кейинги д а в р д а огрицца царш и кураш
к а т т а а ^ а м и я т г а эга. Б у н д а й ^ о л л а р д а орриц ц олдиради- 
ган, ти н ч и т а д и г а н д о р и -д а р м о н л а р бую рилади. 
М урак- 
к а б о п е р а ц и я л а р д а н сунг, айницса ичак ва меъданиНг 
бир цисмини о л и б
т а ш л а ш , ж и г а р
о п е р а ц и я л а р и д а н
с у н г б е м о р л а р р е а н и м а ц и я булимига у тк а зи л и б и ш ен си в
д а в о л а ш ч о р а л а р и а м а л г а ош и ри лади . 
Б у хи лдаги б е ­
м о р л а р д а куп и нча бурун — м е ъ д а зонди цолд и ри лади . 
Д а м ш и р а з о н д д а н чиц ад и ган а ж р а л м а л а р н и н г таб и ати н и
к у за ти б , ч и ц а р и л г а н сую цлик мицдорини цайд цилиб бо- 
рад и . З о н д ти ци л и б цолм аслиги учун л а Р 3— 4 с о а тд а
н атри й х л ори д н и н г*озроц мицдордаги изотоник э р и т м а ­
си б и л а н ювиб т у р и л ад и . Зонд, ун дан яш ил рангли ши- 
л и м ш и ц чициш и т у х там агу н ч а 
48— 72 со атгач а с а ц л а б
ту р и л а д и . З о н д яхш и и ш л аб турган булса, ичиш учун оз 
м и ц д о р д а сув б ери ш мумкин. О ги зд ан овцат б ер и ш д ан
о л дй н в р ач ^ а м ш и р а н и ого^лан ти риб цуяди ва у т к а з и л ­
ган' о п е р а ц и я н и н г т а б и а т и г а
ц а р а б тегишли 
схемани 
б у ю р а д и . К,орин б у ш л и ги о р ган л ар и д а г и о п е р а ц и я л а р д а н
кеиин куп и нча и чак ц овузл оц л ари г а з л а р т у п л ан и ш и д ан
д а м
б у л и б ке тад и . М етеоризм огриц туриши, 
н а ф а с
ц и й и н л а ш и б ц оли ш и б и л ан д а в о м этад и, М ете ори зм н и н г 
олди н и о л и ш в а у н г а царш и кураш м а ц с а д л а р и д а кисло- 
родни н а ф а с г а ол д и р й б туриш ва вацт-вацти билан ^ а р
2—^3 ,с о а т д а турри и чак буш л иги га 15— 50 минутгача г а з
у т к а з у в ч и п ай цуйиш керак.
{К,орин б у ш л и г и д а г и йирингли ж а р а ё н л а р м у н о са б а тн
б и л а н ц и л и н га н о п е р а ц и я л а р а к с а р и д р е н а ж Цуйиб цуй- 
и ш ,‘р е з и н а н а й л а р ёки д ока т а м п б н л а р цолдириб, устини 
с а л ф е т к а в а 'б о р л а м л а р бил ан ёпиб цуйиш билан т у г а л -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

л а н а д и . Тиббий ^ а м ш и р а б о гл а м н и н г т о з а б у ли ш и г а ца- 
р а б боради. Врач ку р с а т м а с и га биноан уни ал и ш ти ри б
ту р а д и . Борлам ^ аттиц торти л м асл и ги к е р а к , ак с ^о л д а 
у куп н о^ул ай ли кла р турдириши мумкин, ай н и ^ са и ч а к ­
л а р д а м булиб кетган ид а д и а ф р а г м а экску р с и яси н и чек- 
л а б цуяди ва шу билан н а ф а с о л и ш г а ём он т а ъ с и р ци- 
л а д и .
К у к р а к ^аф аси о р г а н л а р и д а цилинган о п е р а ц и я л а р ­
д а н кейин н аф ас етиш м овчилигининг олди н и о л иш асо- 
с и й в а з и ф а ^исобланади. Айни в а ^ т д а б ем орн и нг ур и н д а- 
ги в а зи я т и к атта а ^ а м и я т г а эга . Б ем ор н а р к о з д а н кейи н ­
ги д а в р д а цаддини к ута ри б яри м у т и р а д и г а н ^ о л а т г а
ке лти ри б ^уйилади, лекин б а ъ з а н бемор ёнбош и билан
ё т^ и зи б ^уйилиши ^ам мумкин. Д ар бир к о н к р е т ^о л д а
в рач ,\а м ш и р ага тегишли йул-йурик,ларни б ер ад и . Н а ф а с
й у л л а р и д а тупланиб д олган
ш илим ш ицни 
б е м о р л а р
й ^ тал и б яхши чи^ариб т а ш л а й о л м а й д и л а р , ш у муноса- 
б а т б и л ан суриб ол ад иган м о с л а м а л а р ё р д а м и д а ш илим- 
шицни актив рави ш д а суриб олиб т а ш л а ш з а р у р б у л а ­
ди. М а н а шу м уол аж ан и ^ а м ш и р а врач б у ю р г а н и г а i^a- 
р а б ,\ар 
20—30 минутда 
м у н т а за м б а ж а р и б б орад и . 
Б у н д а н та ш ^ а р и , и н га л я ц и я л а р , к у к р а к ц а ф а с и н и т еб р а- 
тад и г ан (вибрацион) м а с с а ж б ую ри л ад и . Г орч и ч н и кл ар , 
б а н к а л а р , б а л г а м куч и рад и ган м и к с т у р а л а р д а н фой да- 
л а н и ш уринли.
П л е в р а бушлирида о д а т д а
д р е н а ж 1\о л д и р и л г а н б е ­
м о р л а р г а актив ёки пассив д р е н а ж л а р у л а н и б ^ у й и л а д и , 
•бу эса о п ер ац и яд ан кейинги д а в р д а п не вм о то р акс ва ге- 
м отораксн и нг олдини о л ад и. 
Д а м ш и р а д р е н а ж л а р н и н г
^ а н д а н
и ш л аб турганлигини 
к у за ти б б о р ад и , 
ч и о д ан
сукну/шк мицдорини цайд ^ и л и б борад и. 
У п к ан и н г бир 
кисми олнб та ш л а н га н м а ^ а л д а ак ти в а с п и р а ц и я а ф з а л -
ро^дир.
Ш уни т а ъ к и д л а ш к е р акк и , цорин б у ш л и г и о р г а н л а р и
оп е р а ц и я с и д а н
кейинги д а в р д а
б е м о р л а р н и п а р в а р и ш
цнлишиинг умумий прин ц ип лари бу е р д а >^ам у р и н л и д и р . 
О п е р а ц и я д а н кейинги д ав р н и н г яцин с о а т л а р и д а б е м о р ­
нинг 
гемодинамик ку р с а т к и ч л а р и н и к у з а т и б
бориш , 
нситмаси, 
ю рак -том и рл ар ишини 
к у за т и ш му^и м а^ а - 
м и ятга эга.
И н тен си в д а в о л а ш п а л а т а с и г а ёки р е а н и м а ц и я були - 
мига ётк н зи л ган б ем о р л ар га м а хсус к а р т а оч ил и б, т а н а -
сининг ^ ар о р а ти , пульси ва н а ф а с ^ а р а к а т л а р и н и н г т е з- 
л яги , а р т е р и а л босимнинг д а р а ж а с и , а ж р а т и л г а н си й ди - 
ги микдори, б еморга ю борил ган в а и ч и ри лган с у к и у ш к -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

нинг ^ а ж м и ва б о ш ц а л а р шу к а р т а г а ^ а р 1 1— 2 соатда 
ё з и б б о р и л а д и , врач бую рган ларин и нг б а ж о келти ри л и- 
шинн ^ а м ^ а м ш и р а шу к а р т а г а цайд ц или б боради.. Б е - 
мор а^ в о л и н и шу т а р з д а ^ а й д цилиш, т а х д и д солиб ке- 
л а ё т г а н х а в ф л и а с о р а т л а р ал ом а тл ари н и в а ^ т и д а паш^аб 
ц оли ш га в а врач етиб келгун ча з ар у р ё р д а м к у р е ати ш г а 
имкон б ер ад и . О п е р а ц и я д а н кейинги д а в р д а 1^уйидаги 
а с о р а т л а р :
ги пертерм и я, н аф ас етиш мовчилиги, 
ю рак- 
т о м и р л а р етишмовчилиги, цон кетиши, олигурия,. а н у р и я 
у ч р а ш и мумкин.
ШОК, КОМА, А Г О Н И Я > , ОЛАТЛАРИДА Б Е М О Р Л А Р Н И
П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш
Ш о к — ^ а д д а н т а ш ц а р и кучли -гаъсиротлар туфайлиг 
п ай д о б у л а д и г а н огир ^ол атд и р. Ш окд а б иринчи га л д а
м а р к а з и й нерв си сте м ас и га озор етади. Ш окн ин г кузга- 
л и ш (эректи л ) в а суниш (торпид) ф а з а л а р и ф а р ц кили- 
н ад и. ^ з г а л и ш ф а з а с и ж у д а ^исца м у д д атл и булиб, ун- 
д а м у ш а к л а р т а р а н г л а ш а д и , з^арорат к у т а р и л а д и , ар те - 
р и а л босим ош ади . 
Т ах и к а р д и я, н аф асни н г тезл аш и б, 
ю за б у л и б цолиши, бетоь;ат ^ а р а к а т л а р ^илиш , тер боси- 
ши хосдир. Айни в а ^ т д а бем орл ар ак тив б ули б, огри^- 
л а р д а н н оли й дидар, чунки у л а р д а с е зу в ч ан л и к юкори 
б у л а д и . Ш окни ю з а г а ке лти р ад и ган т а ъ си р о т б а р т а р а ф
э т и л м а с а , суниш (торпид) ф аза си б ош л ан ад и . Б у ф а з а д а
i
^
oh
а й л ан и ш и н и н г и зд а н чициши биринчи у р и н г а чицибг 
к и с л о р о д ети ш м овч и ли ги (ту зи м а гипоксияси) б ош л ан а- 
ди, м о д д а л а р а л м а ш и н у в и бузилиб, б ар ч а о р г ан ва сис- 
т е м а л а р н и н г ф у н к ц и я л а р и ишдан чицади. 
Б е м о р ж у д а
п ассив б ули б ^ о л а д и , орри^дан нолимай куяди , чунки 
с е зу в ч ан л и г и п аса й и б кетади, >^ушни йукотади.
Ш о кн и н г асосий к л и н и к б елгилари: тери ран ги ог^ара- 
д и ёки ку к а р и б к е тад и , томир уриши т е з л а ш и б 1 0 0 - 1 Ш 
м а р т а г а ч а етади, тул и цл и ги сусайиб кетади. 
А ргери ал
1\он босими п а с а й и б кетад и, н аф ас олиш т е зл а ш а д и , те­
ри в а п ай р е ф л е к с л а р и йу^олиб, буйрак, ж и г а р функция- 
л а р и н и н г и здан ч и ^ и ш и н ати ж ас и д а сийдикнинг кам а ж ­
р а л и б чи^и ш и (ол и гури я ) ^ о л атл ар и кути л ад и .
К о м а
о р г а н и зм н и н г носпецифнк р е а к ц и я с и булиб, 
>^ар х и л с а б а б л а р — ш и ка стл ан и ш , з а ^ а р л а н и ш , эпилеп­
сия, д и а б е т х.амда м и я д а
jcoh
ай лан и ш и б узил и ш и га ва 
м и я ш и ш у в и га о л и б к е л а д и ган б ош ^а к а с а л л и к л а р с а ­
б а б л и б о ш л а н а д и . 
К о м а д а одамнинг эс-.^уши айниб. у- 
. ^ а р а к а т л а р к и л а о л м а й к;олади, н аф ас и ва юрак-томир-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

л а р ф ао л и яти и здан чйцади, р е ф л е к с л а р и , сезувчанлиГи 
йуцолади.
Агония (улим тал васаси , цон т а л а ш и ш ) — орган и зм - 
ннн!' терм ин ал
^оЛ атларидан б ули б, 
улим нинг ц а й т а р
д ав р и цисобланади. Агониядан а в в а л а го н и яд ан олдинги 
5$олат булиб утад и , бу в а ц т д а а р т е р и а л
босим к е ск^н
пасаяд и, 
эс-^уш тобора 
х и р а л а ш и б борад и, 
миянинг 
электр активлиги пасаяди, орган в а ту'ц имадарнинг кис- 
лородга ёлчим аелиги кучаяди. А го н и яд ан олкинги ^о л ат- 
нинг. агония ц олати га утиш д а в р и т е р м и н а л п а у за (туХ- 
т аб олиш) булиб, б у д а в р н аф а с н и н г бирдан* т у х таб цо- 
лиши, 
куз 
мугуз 
п ардасй р е ф л е к с л а р и н и н г с^ниш и 
билан х а р а к т е р л а н а д и ва у бир неча се к у н д д ан 3 м и н у т­
гача давом этади. Ш ундан кейин у л и м н и н г иккинчи д а в ­
ри — агония б о ш л ан ад и. А в в ал о г р и ц сезгиси й уцолади, 
б арч а реф л е к сл ар сунади, эс-^уш й у ц о л а д и , Н а ф а с суст, 
сийрак булиши ёки, аксинча, ода\^ зу р бери б калтА н а ­
ф ас оладиган* в а тезгина т'улиц н а ф а с ^ и ц а ^ а д и гй н '(н а­
ф а с ам плитудаби к а тта) булиш и м ум к ин .
, Ю р а к ц н с ц а ри ш ла ри сони аста-с еки н м и нутига (10—
2 Q м а р т а га ч а камаяДи, пульс ипсимон б ^ л и б ^ о л а д и , 
ар а н г билинади. А рте ри а л цон босими сймоб устуни ^и- 
соб ^д а 20— 10 мм г а ч а п ас а я д и . А г о н а л д а в р н и н г ^ а н ч а
д ав ом этиШи ва клиник м а н з а р а с и уни ю з а г а к е л т и р га н
с а б а б л а р г а боглицдир. Агонал ^ о л а т б и р неча м и н у тд а н
то бир неча со а тг ач а д ав ом этйб к л и н и к у л и м ^ола[гига 
утиши мумкин. Б у >(аёт б и л ан у л и м у р ц аси д аги цисца 
(3 
5 мйнут д ав о м этад итан) д а в р б ули б , н а ф а с олиШ в а
ю р а к иши тухтаб, тери рангининг о ц ар и ш и , куз Цорачи- 
гипинг кенгайиб кетиши ва р е ф ^ е к с л а р а й н г б у т у н л а й
й^^олиш и б и л а н х а р а к т е р л ^ н а д и . Б у ц исца д а в р ц а й т а р
^ о л а т булиб ^ и соб л ан ад и. 
'
Бу тер м и н ал ^ о л а т л а р д а ^ а м м а ти бб и й ч а р а -т а д б и р - 
гтар ^аё т учун з а р у р б улган орган ва с и с т е м а л а р ф а о ^ и я -
ти.ни ти к л аш га ц ар ати л и ш и ке р ак. Б у н д а й б е м о р л а р ало- 
\ и д а а ж р а т и л г а н х о н а л а р г а ж о й л а ш т и р и л и ш и ёки р е а ­
нимация 
фулимига 
у т к а зи л и ш и ва, д а р ^ о л
д а м ш и р а
н азо р ати ости д а булиши лозим. Б е м о р н и н г н а ф а с о л и ш ^
(унинг сони, ритми, ч у ц у р л и г и ); том и р у ри ш и , цон боси<- 
мининг ^о л атй , эс-^уши, 
бошца' р р г а н ва сист'ем алари- 
нинг иши доимий кузатиб б о р и л и ш и л о зи м . Б у н д а н т а ш - 
цари, тиббий Дамш ира врач б.уюрган ц й м м а д а в о ч о р а- 
л ар и н и уз в а ц ти д а б ек а м у куст б а ж а р и ш и ш а р т . Б у н и н г 
учун эса огир ётган б ем о р л ар н и н г п а р в а р и ш и учун з а р у р
б улга н ^ а м м а н а р с а л а р (й гн ал ар , ш п ^ и ц л а р ) , д о р и - д а р -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

монлар, а с б о б л а р ва б о ш ^ а л а р ) бемор ётган х он ад а т а х т
цилиб ^ у й и л и ш и керак.
Агония ^ о л а т и д а д ар ^ о л ком плекс реа н и м а ц и я т а д - 
б и р л а р и н и б о ш л а ш , биринчи г а л д а оги здан-огизга, огиз- 
д ан -б у р у н га цил и б у п к а г а сунъий н а ф а с бериш, шунинг­
д е к ю рак ни б ев о си та м а с с а ж цнлиш га киришиш ке рак. 
Агония ^ о л а т и д а н чицарилган бемор анча вац тгач а син- 
ч и к л а б к у з а т и б б орилади, уни п а р в а р и ш ^илиш кучай- 
т и ри л а ди . Б е м о р б а д а н и га г р е л к а л а р цуйиб, ураб-чир- 
маш , ёто^ я р а л а р н и н г олдини о л и ш .ч о р а л а р и н и куриш, 
б ад ан и н и д е зи н ф е к ц и я цилувчи э р и т м а л а р н и н г бири б и ­
л а н арти б тури ш , беморни бир ён бош идан иккинчисига 
а г д а р и б тури ш , чойш аб лар, ад ёл ва ёсти^ ^ а м д а ич 
кийимиии тез-тез алм аш ти риш , 
уни едириб-ичнриб т у ­
риш керак.
Т А Л А Б А Л А Р Н И Н Р Б Е М О Р Л А Р Н И П А Р В А Р И Ш К И Л И Ш
Б У Й ИЧ А П АЛАТА Т И Б Б И Й ^ А М Ш И Р А С И Ё Р Д АМЧ ИС И
СИ Ф А Т И Д АГ И В А З И Ф А Л А Р И
П р а к т и к а д а г и т а л а б а ю ксак 
ахло^и й ф а з и л а т л а р г а
эга б ули ш и к е р а к . Унинг ^ а м м а х а т т и -^ а р а к а т л а р и д а б е ­
морга м езф ибон лик, д и а д а т-э ъ ти б о р сезилиб туриши. к е ­
рак . Т а л а б а с а б р - т о ^ а т л и ва одобли булиш и лозим. С ан - 
чилган н а й з а н и н г ж а р о ^ а т и ту зал и б кетса-да, бироц к у ­
пол сузнинг з а з ф и сира кетмаслигини ун утм асли к к е р ак .
И н т и зо м л и л и к , були м тиббий ходимининг к у р с а т м а - 
л а р и н и ан и ц б а ж а р и ш , доимо уз бил и м л ари н н т а к о м и л - 
л а ш т и р и ш г а интилиш, умумий м адани й савиясини оши- 
риб б ориш ти бб и й ходим, учун з а р у р ф а з и л а т л а р д а н
с а н а л а д и . У ^ а м и ш а о ч и ^ кунгил, б оси^ ва узини т у т а
б и л а д и г а н б у л и ш и ке рак. Т аш цн ^и ёф аси б ем о р л ар н и
х о т и р ж а м ц и л а д и г ан , ул арн и нг ишончини ту л а-т^ к и с о^- 
л а й д и г а н б у л и ш и керак.
2 -курс т а л а б а л а р и в а зи ф а с и г а бем орларн и п а р в а р и ш
к и л и ш ва у л а р г а б и рк и ти л ган п а л а т а л а р н и н г с а н и т а р и я
?;олати у с т и д а н ку за ти б бориш ки рад и ; даволовчи врач - 
нйнг д а в о л а ш ва гигиеник ку р с а т м а л а р и н и ёзиб бориш
в а а н и ^ б а ж а р и ш . У л а р ордин атор ёки н авбатчи в рач
б е м о р л а р н и а й л а н и б куриб ч и ц аё тган д а ц а т н а ш а д и л а р , 
у л а р г а б е м о р л а р н и н г согл и ^ ^о л ати тугри си да м а ъ л у м о т
б е р а д и л а р , у л а р д а н б ем о р л ар н и бунд ан кейинги п а р в а ­
р и ш л а ш б уйи ч а к у р с а т м а о л ад и л а р . У ларнинг в а з и ф а с и г а
б е м о р л а р ^ а р о р а т и н и у л ча ш , ^ ар о р а тн и т е м п е р ату р а в а- 
р а ^ а с и г а ёзи б бориш , пульс ва н а ф а с олиш сонини ^и -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

с о б л а ш ; п а л а т а л а р д а о з о д а л и к , о со й и ш тал и к в а тарти б
у сти д ан кузатиш , б е м о р л ар н и н г ш ахсий гигиена цоида- 
л а р и г а риоя ^илиш лари, оги з буш лигини п а р в а р и ш л а ш , 
соч в а тирноцларни о л ди ри б туриш , гигиеник в а н н а н и уз 
в а ^ т и д а ^а б у л цилиш лари, ич кийим ва у р и н б о ш оцлиц- 
л а р и н и алиштирилиши усти д ан к у за ти б б ориш ки ради. 
Ю в и н и ш д а, о в ^ а т л а н и ш д а у л а р г а к у м а к л а ш а д и л а р , к е­
р а к б у л с а куз, OF3H, ^ у л о ^ л а р и н и ювиб ^ у я д и л а р , ёток; 
я р а л а р ^осил булишига йул ц ^ й м а с л и к ч о р а л а р и н и ку'- 
р а д и л а р .
В р а ч курсатм аси б уйи ч а а н а л и з л а р учун м а т е р и а л
(сийдик, ахлат, б а л га м , ш и л и м ш и ц ва б.) 
й и га д и л а р , 
у л а р н и л а б о р ато р и я га т о п ш и р а д и л а р , уз в а ^ т и д а т е к ш и ­
риш н а т и ж а л а р и н и о л а д и л а р в а у л ар н и к а с а л л и к т а р и ­
хи га ёпиштириб ^у я д и л а р ; б е м о р л а р , кичик ти бб и й х о ­
д и м л а р ва кели б -кетувч и л арн ин г к а с а л х о н а ички тартиб'- 
ц о и д а л а р и г а ан и ^ риоя 
ц и л и ш л а р и усти дан
к у за ти б
б о р а д и л а р ; янги келган б е м о р л а р н и ички т а р т и б -ц о и д а - 
л а р , к у н д а л и к реж им ва ш а х си й гигиена ^ о и д а л а р и б и ­
лан тан и ш т и р а д и л а р ; д о р и -д а р м о н л а р , боглов м а т е р и а л - 
л а р и ва бем орларн и п а р в а р и ш ^ и л и ш д а и ш л а т и л а д и г а н
б у ю м л а р и г а
т а л а б н о м а л а р
т у зи ш д а
^ а т н а ш а д и л а р ;
б е м о р л а р н и врач ларни н г к у р с а т м а с и буйича рентгеноло- 
гйк в а б о ш ^ а т е к ш и р у в л а р га ю б о р а д и л а р , рентген каби* 
нети дан к а с а л л и к та р и х л а р и н и н г цай тиб кели ш и у с т и д а н
к у за ти б б орад и л ар, у л ар га т ек ш и р и ш н а т и ж а л а р и н и кг>* 
р й т а д и л а р . П а л а т а тиббий з^амшираси бил ан б и р г а л и к д а
янги 
келган беморларни- ц а б у л ^ и л а д и л а р , с а н и т а р и я
пропускнигида утка зи л ган с а н и т а р и я об раб откам и си ф а- 
тини те к ш и р а д и л а р , б ем о р л а р н и теги ш ли п а л а т а г а ж ой - 
л а ш т и р а д и л а р .
- П р а к т и к а н т -$з шиита мезф ^ у й и ш и .у н и ч у^ур э г а л л а ш
ва ад о этиш га з^аракат к;илиши з а р у р . Б е м о р л а р н и н г ру- 
з^ини кутариш ни н г аз^амияти к а т т а , з^ар бир б е м о р г а ало- 
>;ида ёндош иш керак. Б ем о р унга к у р с а т и л а ё т г а н мез^рн- 
боЯчиликни яхши з^ис э тад и в а уз н а в б а т и д а х о д и м г а у з 1 
миннатдорчилигини б и л д и р ад и , уни з^урмат ^ и л а д и .
Б е м о р л а р зсасталик, ё ^ и м с и з с е зг и л а р т а ъ с и р и о с т и д а
а к с а р и я т инжиц, узини т у т а б и л м а й д и г а н , ж и з з а к и б у ­
либ ^ о л а д и л а р . Б ун дай з^олларда у л а р б и л а н б а х с л а ш и б
ути р м а с л и к , койимаслик, х а ф а б у л м а с л и к , ц а т т и к г а п и р - 
м а с л и к керак. Аксинча, у л а р н и
т и н ч л а н т и р и ш , и м к о »
борич а п аст к е л и 1Щ айни в а ц т д а б е м о р л а р н и м а в ж у д . 
^ о и д а л а р г а буйсундириб, ^ у н т б и л а н з^амма &арур т а д -
б й р л а р н и н г б а ж а р и л и ш и н и т а л а б ^ и л и ш к е р а к .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

У о з о д а л и к в а б а т а р т и б л и к ж и ^ати д ан у р н а к курса- 
т и ш и к е р ак . Унинг иш кийими медицина х а л а т и , дурра- 
ч а ёки ц ал п о ^ ч а д а н т а ш к и л топадн. Х а л а т т у г м а ч а л а р и
о р ц а том он и дан т а ^ и л а д и , д ур р ач а (цал п оцч а) сочларни 
б е к и т и б туради. У б у л и м д а юрганида овоз ч и ц ар м а й д и - 
г а н ю м ш оц п о й а б за л кийиш и керак. Н а в б а т ч и л и к ваЦти- 
д а п ай п оц ёки носки к и й м ай юришга рухсат эти л м а й д и . 
Т а л а б а н и н г у з и н а м , ки й и м лари ^ам доимо о з о д а булиши 
к е р а к .
О гзи д ан б а д б у й ^и д келиши, тер ^иди беморда 
ё к и м с и з се зги л ар ке л ти р и б ч и^аради. Н а в б а т ч и л и к ваЦ- 
т и д а
п ар д о з-ан д о з ц илиш , та^ин чоц лар т а ц и ш тавсия 
ц и л и н м ай д и . К,уллар ^ а м и ш а тоза ювилган, 
ти рноц л ар 
о л и н г а н булиш и к е р ак . Д а р бир мани п уляци я, беморни 
о в ^ а т л а н т и р и ш ва м у о л а ж а л а р б а ж а р и ш д а н сунг ^улни 
я х ш и л а б ювилади, з а р у р булса дези нф екц и я килинади. 
А й р и м м у о л а ж а л а р (турри ичак ам пуласини м е х ан и к то­
з а л а ш ) рези н а ц у л ^ о п д а б аж а р и л и ш и ке р ак. О зод агар- 
ч и л и к к а риоя ц и л а д и г а н ва к а м тар т а л а б а - п р а к т и к а н т
^ у р м а т ва об р у -эъ ти б о р ^озонади.
Т а л а б а - п р а к т и к а н т н и н г $зи га тои ш и рилган ишга ^а- 
л о л м у н о с а б а т д а б у л и ш и беморни м у в а ф ф а ц и я т л и д а в о ­
л а ш в а
с о р л и р и н и
т и к л а ш г а , шуб^асиз, та ъ с и р к у р с а т а ­
ди. Т а л а б а - п р а к т и к а н т н и н г ^ а р бир х а т т и -^ а р а к а т и бу- 
л и м н и н г ш та тд а ги ход им и иши каби м а с ъ у л и я тл и д и р . У 
б и р о р иш га у з б и л а р м о н л и к ^илмаслиги ва б ем о р г а зиён 
е т к а з и б ц у й м асл и к учун 
булимдаги м а с ъ у л ходимнннг 
к у р с а т м а л а р и н и п у х т а л и к билан адо этиш и к е р а к . Т а л а ­
б а ай н и ц са огир ётган б ем орл арн и п а р в а р и ш цилаётга- 
н и д а ж и р к а н и ш н им ал иги н и билмаслиги, б утун фикри- 
з и к р и н и б ем орн и нг азо б и н и ен ги лл а ш ти ри ш га царати ш и
л о зи м .
3-к у р с т а л а б а л а р и ва тиббий билим ю р т л а р и н и тамом- 
л а г а н т а л а б а л а р б е м о р л а р н и п ар в ар и ш цилиш п ракти ка- 
с и д а н ути ш д а в р и д а ти бб и й ^ам ш и р ан и н г яц и н ёрдамчи- 
си ^ и с о б л а н а д и л а р ва тиббий ^ а м ш и р а б и л а и ^ам кор- 
л и к д а в р а ч л а р н и н г ^у й и д а ги топш ири^ ва к у р с а т м а л а р и ­
ни б а ж а р и ш л а р и к е р а к :
горчичник цуйиш в а зу л у к л а р
со л и ш ; б а н к а л а р ц^й иш ; д5ри м о д д ал ар и н и и й л а б сур- 
ти ш ; ко м п р е сс 1\у й и ш ; ар т е р и а л босимни у л ч а ш ; ^уло^- 
ии ю в и ш (цулок; кири т у п л а н г а н д а ) ; врач к у р с а т м а л а р и
б у й и ч а ф и з и о т е р а п е в т и к м у о л а ж а л а р ц у л л а н и ш , газ хай- 
д а й д и г а н н ай ч а 1^уйиш; ^ а м м а турд аги к л и з м а л а р (тоза- 
«ловчи, сифон, о в ц а т л и , томчили, д орили в а б.) 
цуйиш;
з о н д л а ш ва. ю виш ; ^ову^ни ю м ш о ^ рези н а к а ­
т е т е р б и л а н к а т е т е р л а ш ; цовуцни ювиш, цинни спринце­
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ван ие цилиш 
( ч а й и ш ) ; тери о сти га в а м у ш ак ичига 
и н ъ ек ц и я л ар цилиш, венага дори цуйиш ; цон тухтатувч и
ж г у т л а р борлаш ; сунъий н а ф а с о л д и р и ш ; ш и к э с т л а н и ш - 
л ар , з а ^ а р л а н и ш л а р , совуц олди ри ш , к у й и ш л а р д а б и р и н ­
чи ёрд ам курсати ш ; аутогем отерапи я у т к а з и ш ; томоц ва 
ж иисий о р г а н л а р д а н сур тм ал ар о л и ш в а б о ш ц ал ар .
Д а р бир т а л а б а -п р а к т и к а н т огир б е м о р л а р , я р а д о р -
л а р н и таш и ш ва бир ж о й д ан и к ки н ч и си га к у та р и б бо-^ 
ришни т аш к и л цила олиши 
ва з а р у р ^ о л л а р д а у л ар н и
тран сп о р тд а олиб бориши, ш ун и нгд ек оддий текш и рув- 
л а р н и б а ж а р а олиш и к е р а к (сийдикни оцсил борлигига- 
а н а л и з цилиш, цон су р тм ал ар и н и т а й ё р л а ш в а б .).
У лар н ав б а тч и л и к охи рида 
ти б б и й д а м ш и р а б и л а н
б и р г а б ем орл арн и н г ^ а р а к а т и , б а ж а р и л г а н манипуля* 
цийларнинг т у р л а р и ва ^ а ж м и г а д о й р
м а ъ л у м о т н о м а
ту за д и л а р .
Т а л а б а -п р а к т и к а н т л а р н и н г п сихология ва д ео н т о л о ­
гия асосларини э г а л л а б о л и ш л а р и у л а р н и н г к а с б га я р а - 
ш а х у ш м у о м а л а л и б у л и ш л а р и га ё р д а м б ер ад и , б ун д ай
т а л а б а л а р б е м о р л а р билан тез ти л т о п а д и л а р , у л ар н и н г 
д ард и н и ен г и л л а т а оладилар.-
Д а в о л а ш -п р о ф и л а к т и к а
м у а с с а с а с и д а г и
^амм-а бу- 
л и м л а р иши б ир-би ри га м у в о ф и ц л а ш га н , тар т и б -и н т и зо м
яхш и йулга цуйилган, х о д и м ла р н и и г м а д а н и й са в и яс и
юцори б улган т ац д и р д аг и н а иш нинг 
с и ф ати яхш и б у ­
л ад и .
Б Е М О Р Н И Н Г С Т А Ц И О Н А Р Д А Г И Р Е Ж И М И
Ц
Д ар бир ишнинг ал о^и д а р е ж и м ас о с и д а б а ж а р и л и ш и
яхши с а м а р а берганидек, б е м о р л а р н и н г с т а ц и о н а р д а дат 
в о л а н а ё т га н л а р и д а ги реж им и цам м у ^ и м а ^ а м и я т г а э г а ; 
Чунки, бемор к а с а л х о н а г а т у ш г а н д а н б о ш л а б токи туза-* 
л иб чицкунга ц а д а р м а ъ л у м бир р е ж и м б уйи ч а д а в о л а -
нади. Агар п а л а -п а р т и ш л и к к а йул ц у й и л са к а с а л х о н а д з
и ш л аб чицилган цоидаю ц о н у н л а р га а м а л цилинмаса,, 
а л б а т т а бемор кйшининг д а в о л а н и ш п роц е сси га м а ъ л у м
д а р а ж а д а манф и й таъ си р ку р с атад и .
Яхши тузи л ган р еж и м б е м о р л а р г а б утун кун мобай? 
нида етарл и д а р а ж а д а у х л аш ва д а м о л и ш , ш ахси й ги-* 
гиена ц о и д ал а р и га риоя цилиш, х о н а л а р н и то за ту ти ш , 
уз вац тида ов ц атл ан и ш , м у н т а з а м в р а ч л и к к у за т у в и , д а ­
во- м у о л а ж а л а р и н и ке чи кти рм ай б а ж а р и ш н и т а ъ м и н л а й -
ди. К ун д ал и к р е ж и м ва т а р т и б - ц о и д а л а р к а с а л х о н а ва 
б улим Профилига борлиц. 
К а с а л л и к н и н г х а р а к т е р и ва
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

оги р-ен ги лл и ги га кура б ем орл арга ^уйидаги р е ж и м л а р
т а й и н л а н а д и : б е м о р га з^атто утириш га з^ам рухсат этил- 
м ай д и ган ц а т ъ и й ури н д а ётиш реж им и; ури н д а ётиш ре- 
ж и м и — у р и н д а з^аракат цилиш мумкин, бпро^ ун дан ту- 
риб кетиш га р у х с а т этилмайди; 
у р и н д а ётиш реж им и- 
нинг яри м д е г а н т у р и д а п а л а т а д а юриш ва .^ожатхонага 
б ори ш га р у х с а т б ери ла ди , оддий р еж и м — булим атроф- 
л а р и д а ва к а с а л х о н а н и н г
шу м а ^ с а д учун а ж р а т и л г а н
з^удудида б е м а л о л ю риш га рухсат этил ад и .
Б е м о р л а р ички тарти б -ц оид ал ар, врач ку р с а т м а л а р и , 
тиббий з^амшира бую рган ларин и п у х тал и к билан б а ж а - 
р и ш л а р и л о зи м . П р а к т и к а н т б ем о р л ар н и н г п а л а т а л а р ва 
к о р и д о р л а р д а
шовцин ^и л м ас л и к л ар и , 
касалхон ан ин г 
бош ца б у л и м л а р и г а б о р м ас л и кл а р и , бегонанинг урнида 
у т и р м а с л и к л а р и , тунги уйцу, кундузги д а м олиш ва^ти- 
д а о с о й и ш т а л и к к а риоя цилиб у р и н л а р и д а ёти ш л ари ус­
ти дан к у з а т и б бориш и керак. С о ат 22 д ан кейин з^амма 
п а л а т а л а р д а ч и р о ц л а р уч ири л ад и ва рад и о узиб цуйила- 
ди. М а н и п у л я ц и я л а р б а ж а р и ш
ва д о р и -д а р м о н л а р б е ­
риш б е м о р л а р н и н г о в ц а т ейиш, у х л а ш ва д ам олиш соат- 
л а р и г а турри 
ке лм асл и ги керак, 
шош илинч д олл ар ва 
д о р и - д а р м о н л а р м а ъ л у м с о а т л а р д а б ер и л а д и г ан д олл ар 
б унд ан мустасн о. К а с а л х о н а рсж и м и бемор нерв систе- 
м а с и г а ва п си х и к аси га яхши т аъ си р цилиши керак. Шов- 
ц и н ларн и б а р т а р а ф этиш учун х о д и м л а р ж у д а секин га- 
п и р и ш л а р и з а р у р .
Б Е М О Р Н И Н Г С А Н И Т А РИ Я И Ш Л О В И (О БРА БО ТК А С И )
Б е м о р н и н г с та ц и о н ар д а, п оли кл и н и к ад а, турм уш да ги
з^аёт т а р з и н и и дора ^ и лад иган, к а с а л л и к н и д а в о л а ш ва 
п р о ф и л а к т и к а цилиш таъ си рчанли гнн и ош и рад и ган т а д ­
б и р л а р в а ^ о и д а л а р йигиндисига гигиена д ейилади. Ста- 
ц и о н а р г а т у ш г а н з^амма б ем орларн и , орир аз^волдаги бе- 
м о р л а р д а н т а ц щ а р и , са н и тар и я иш ловидан у т к а з и л а д и
( в а н н а , д у ш х о н а ёки з $ л сочиц б и л ан ар т и ш ). Т а л а б а - 
п р а к т и к а н т б ем орн и в ан н а х о н а г а олиб боради ва уни 
с и н ч и к л а б к у з д а н кечиради. А гар б ем орд а бит ёки сир- 
к а л а р т о п и л с а , соч лари н и олади, ж у н л ар и н и ц иради ва 
б а д а н н и н г соч л и ц исм л ари га д ези н ф екц и я 
^ и л ад и га н
м о д д а л а р с у р т а д и (К совуни, Д Д Т совугси, Д Д Т дусти, 
с а б а д и л л а , совун -кероси нл и э м у л ь с и я ). Соч о л ад и га н м а ­
ш и н к а в а у с т а р а 70° спирт билан д ези нф екц и я к,илинади.
Б е м о р л а р с т а ц и о н а р д а б улга н в а ц т л а р и д а з^ар куни 
ю з - ^ у л л а р и , б у й и н л а р и н и ю виш лари, 
ориз
ч ай и ш ла р и ,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

соч т а р а ш л а р и , ^о ж а т х о н а га б о р и л ган д ан кейин в а ов- 
ц атд ан олдин цул ю виш лари ке рак. П р а к т и к а н т б е м о р ­
л а р н и н г гигиеник реж им ини б а ж а р и ш л а р и у сти д ан к у з а ­
тиб б о р ад и . Етиб цолган б ем о р л ар н и ювинтириш , 
о р з и н и
тоза тути ш , тагини ювиш, сочини т а р а ш н и т а л а б а с а н и ­
т а р к а ё р д а м и д а б а ж а р а д и . Огир ётган б е м о р л а р н и н г цул 
ва ю з терисини цайнаган сув га ^ у л л а н г а н п а х т а б и л ан
а р ти л ад и . Куз цовоцлари ва ки п р и к л а р и н и 2% ли илиц 
б о р а т к и сл ота эритмаси б и л а н п ипетка ёки п а х т а п ил и к 
ё р д а м и д а ювилади, o f h 3 буш лирини то за тутиш учун к у ­
нига 2— 3 м а р та ювилади ёки дези нф екц и он э р и т м а б и ­
лан ч а й и л а д и (калий п е р м а н га н а т, риванол, ф у р а ц и л и н - 
нинг кучсиз э р и т м а л а р и ), с у н гр а 1 0 % глиц ери н ц уш и л- 
ган 1 % ли бура э ритм аси га з^улланган д о к а с а л ф е т к а
б и л ан арти л ад и . Б у н д а д окан и ш п а те л ь ёки к о р н ц а н г г а
у р а л а д и . 
O fh p а^волдаги б е м о р л а р н и н г таги н и ку н и га 
бир неча м а р т а (сийиш в а ^ о ж а т д а н кейин) ю виш з а р у р .
Б е м о р л а р н и ^ а ф т а д а бир м а р т а в а н н а д а , д у ш о с ти д а 
ч у м и л ти р и л а д и ёки ётган ж о й и д а или ц сув б и л а н совун- 
л а б ю в и л а д и (бу т а д б и р л а р б ем ор с т а ц и о н а р га т у ш га н - 
даги
к а б и б а ж а р и л а д и ) . 
Ч у м и л т и р и ш д а н
кейин 
ич 
ки й и м лари ва уринбош 
а н ж о м л а р и а л и ш т и р и л а д и ва 
ти р н о ц л ар и олинади. Д е з и н ф е к ц и я т а д б и р л а р и з а р у р а т
б ^ л г а н и д а утка зи л а д и .
К а с а л х о н а г а келган >^ар бир бемор учун ц а й н а т и л г а н
шахсий м о ч ал к а ва 50 г совун а ж р а т и л а д и . Д е з и н ф е к ц и я
ц и л а д и ган э ритм а цуйилган т о з а м о ч а л к а л а р «то за» де- 
ган ёзуви б улган ёпиц 
идишда 
са ц л а н а д и . И ш л а т и л г а н
м о ч а л к а л а р >^ам «и ш л ати лган » д еган ёзуви б у л г а н ёп и ц
иди ш д а с а ц л ан ад и . Бем орни ч у м и л ти р и ш д ан ол д и н ван - 
нани иссик; сув билан со в у н л аб ю вил ад и , з а р у р б у л с а
(тери к а сал л и ги ёки юцумли 
х ас т а л и ги б у л г а н б ем ор- 
л а р д а н кейин) д езинф екция ц илинади. В а н н а х о н а д а
6 y F
йирилиб цолишининг олдини о л и ш учун в ан н а н и а в в а л
совуц сув, кейин иссиц сув б и л а н т у л д и р и л а д и . С у в ^а- 
р орати н и м ахсус сув терм ом етри б и л а н у л ч а н а д и . О г и р
а ^ в о л д а г и б ем орл арн и т а х т а п а н ж а р а усти д а ё т га н jqo- 
л а т и д а д у ш т аги д а рези н а 
ш л а н г б и л ан ч у м и л т и р и ш
мумкин. Ч ум и л ти ри ш д ан сунг беморни ч о й ш а б г а у р а л а ­
ди ва обдон цуригунча а р т и л а д и . Б а д а н н и ц и с м -б а ц и с м
совунли и ли ц сувга ^ у л л а н г а н сочиц б и л а н а р т и л а д и .
Б а д а н н и н г ювилган ц и см л ари н и т е з д а а р т и л а д и . Ч у м и л -
т и р и л г а н д а н кейин беморнинг цул ва о ё ц л а р и д а г и тир- 
ноцл ари о л ди ри л ад и ва тоза к а с а л х о н а к и й и м л а р и кий- 
д и р и л а д и .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

М а м л а к а т и м и з
к а с а л х о н а л а р и д а к у н д а л и к реж им 
т а х м и н а н бир хил.Тиббий ^ам ш и ра иши -шунга мувофиц 
т а ^ с и м л а н а д и ( 1- ж а д в а л ) .
1 - ж а д в а л
К асалхона режими
С оа т л т р
1
7.00
7
.
05
—
7
.
30
.
7 .30— $.00
8
.
00
— >
8.30 
8 0 0
—
9.00
9
.
00
—
10.00
10
.
00
—
13.00
13
.
00
-
13.30
13
.
3 0 — 14
30
Т а д б и р
Тиббий ^амши ран инг иш \ а ж » и
3
Урнндан туриш
>^ароратни улчаш
Б ем орларни эрта- 
лабкн ю внб-тараш
Д ори -дарм онлар
таркати ш
11онушта
В рачларн ин г айл'а 
н и б ч и ц и ш и
Врач курсатм ала- 
р.ини баж ари ш
Д о р и л а р тарцатиш
Тушли*
П алаталард аги
чиро^ларни- 
ё^ади
'Гермометрларни тарцатади, 
тана ^ароратини тугри ^л- 
чаш устидан кузатиб бо р а­
ди, уни тем пература вара ри­
г а ёзади. -
О и р ётган, беморларнинг 
ювинишига 
ёрДам 
беради, 
OF3ii, 
бурни, кузини тоза т у ­
тади. Сочини тарайди, урин- 
бошинн ^ай та ёзад и, вазйя- 
тини 
узгарТириб 
туради. 
Сийдик, ахлатини л аборато­
рияга ж у натад и.
Б ем орларга дори лар тар^а- 
тэ^(! ва. уларнинг 
1
\аб ул ,^и- 
лийишийи кузати б боради 
Буфетчига о в к а т тар^атйш - 
да к ум аклаш ад и , ofhp бе­
морларни о в ^атлан ти ради ., 
Айланиб чи^иш да ^атнащ а- 
ди ва к^рсатм аларини ёзиб 
боради.
Беморларни рентген кабине- 
тн, консультацияларга олиб 
боради, зондлаш , м еъда'ш и- 
раси олиш, горчичник, йси- 
тувчи компресс цуйиш, инъ- 
скциялар, д орилар ёзиб бе­
риш, огир бем орларни пар­
вариш лаш .
Бем орларга дорилар тарца- 
тади ва уларни ^абул шп­
л и н т а з^озир булади.
О вцат тарцатиш га ёрдам бе­
ради, огир бем орларни ов- 
^атлантиради. 
к
www.ziyouz.com kutubxonasi

---