Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Himoyalangan yer uchun ko‘chat yetishtirishni avtomatlashtirish va mexa-
nizatsiyalash.
Himoyalangan yerlar uchun ko‘chat yetishtirishda xarajatlarni 
kamaytirish, ishlab chiqarish jaaryonlarni bajarish sifatini oshirishda issiqxona 
kombinatlarida tuvakcha va kassetalarni aralashmalar bilan to‘ldirishda urug‘ sepishni 
avtomat tizimlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Norvegiyaning Vefi firmasini ishlatilishi sodda hajmi kichik va yuqori samarador 
bo‘lgan tizimini shaklini misol tariqasida ko‘rish mumkin (51-rasm).34-rasm 
Tizim ramadan (1), transporter tasmasidan (2), substrat uchun idishdan (3), 
shunda transporter-dozator (4) o‘rnatilgan, markaziy ulagichdan (5), chuqurcha 
shakllantiradigan (6) va ekish modulidan (7), urug‘larni yig‘ib oluvchi teshikchali 
sepish barabani (8), urug‘ to‘ldirgich (9), havo beruvchi forso‘nka (10), vakuumli 
nasos (11), urug‘larni mulchalash uchun sepish dozatori (12), purkagichli tonnel (13) 
sug‘orgich (14), zanglamaydigan to‘nkali kassetalar to‘ldirilgan maydon (15), 
boshqaruv pultdan (16) iborat. 

---

67 
11-rasm.
Kasseta va tuvakchalarni aralashma bilan to‘ldirish va urug‘
ekishni avtomatlashgan tizimi (Firma Vefi) 
Tizim quyidagicha ishlaydi. Bo‘nker (4) transporter (2) ustida kasseta va 
tuvakchalarni to‘ldirish uchun bo‘lgan 3,5-10 sm balandlikda o‘rnatiladi. Kasseta-lar 
transporterga joylashtirilib (2) bo‘nker (4) tagiga olib kelinadi. Keyin bo‘nker 
aralashma to‘liq to‘ldiriladi, urug‘ to‘ldirgichdan (9) urug‘ sepiladi, vakuum nasos 
ishlatilib barabanda vakuum sodir etiladi va urug‘ to‘ldirgichdagi urug‘lar teshikchalar 
so‘rib olinadi va urug‘ sepiladi (8). Bir vaqtni o‘zida forso‘nkalar (10) qo‘shilib 
teshikchadagi ortiqcha urug‘larni havo oqimi chetga suradi. Natijada har bir teshikcha 
bittadan urug‘ ushlaydi. Bu vaqtda tasmali transporter (2) ulanib (3) ostiga kassetalarni 
yetkazib boradi va ularga torfli aralashma tushadi. Aralashmaga to‘ldirilgan kassetalar 
har bir uyachaga aralashma bilan kirib, teshikcha shakllantirib bittadan urug‘ solinadi 
puansonlar (7) valni (6) ostiga beriladi. Keyin dozatorlar (o‘g‘it sepish moslamasi) 
ulanadi, ular mulchalash materiali bo‘lgan perlitni belgilangan miqdorda urug‘ 
sepilgan uyalarga sepadi (6). Urug‘li kassetalar tonnelga kirishida (13) suv berish 
ulanib, purkagichlar (14) orqali mayda zararacha ko‘rinishida urug‘ sepilgan 
aralashma usti namlatiladi. Keyin kassetalar transporterdan (2) qabul qiluvchi 
maydonchaga tushadi (15), stelajli konterenrlarga joylashtirilib urug‘ o‘ndirish yoki 
ko‘chat o‘stirish joyiga jo‘natiladi. Boshqarish pulti (16) tizimi joylashgan uch 
dvigatelni boshqarish uchun mo‘ljallangan va markaziy ulagichga ega. Tizimda 
«Zimens» rusumidagi elektronika ishlatilgan. Tizimni ishlash tezligi toknnig ko‘p yoki 
kamligiga qarab o‘zgartiriladi (37-rasm). 
 
Kassetalarni tizimga 
 
 
Chuqurchalar 

---

68 
uzatish 
Ekish moduli 
shakllantirish va ekish 
 
Chuqurchada 
joylashgan urug‘lar 
 
Eqilgan urug‘larni 
mulchalash 
 
Kassetadagi 
substratlarni 
 ustini namlash