K o m m u t a t s I ya t I z I m L a r I

Chiquvchi АТS 
Kiruvchi АТS 
(01) Dastlabki holat (11) 
Band etish (10) 
(11) Band etishni tasdiqlash 
(11) Javob oldi holati 
(10) 
Impuls
(00) 
Pauza
(10) 
Seriyalararo interval (10) 
(10) Javob
(10) So`zlashuv holati (10) 
(00) B abonent go`shakni qo`ydi 
Uzish (11) 
(01) Dastlabki holatni nazoratlash 
(01) Dastlabki holat (11) 
Т1 
Т1 
Т2 
Т3 
Т4 
Т5 

---

110 
“Seriyalararo interval” (10) signallari bilan almashtiriladi. Pauza va 
seriyalararo interval orasidagi farq, faqat ularning davomiyligidadir. 
Mahalliy chaqiruvda pauzaning maksimal davomiyligi 150 ms tashkil 
etadi, agar pauza undan uzunroq bo‘lsa, signal (10) “Seriyalararo interval” 
kabi indentifikasiyalanadi. Ko‘rilayotgan misolda (B abonent bo‘sh) B 
abonent chaqiriqqa javob berganda, kiruvchi ATS dan “Javob” (10) signali 
oladi, so‘ngra tizim “So‘zlashuv” holatiga o‘tadi. A abonent go‘shakni 
qo‘yganda, chiquvchi ATS “Uzish” signalini uzatadi, unga javob 
tariqasida “Dastlabki holatni nazoratlash” (01) signali beriladi va tizim 
dastlabki holatga o‘tadi. Agar birinchi bo‘lib, go‘shakni B abonent qo‘ysa, 
ki- ruvchi ATS dan “B abonent go‘shakni qo‘ydi” (00) uzatiladi, unga 
javoban chi- quvchi ATS “Uzish” (11) signalini uzatadi. Kiruvchi ATS 
“Dastlabki holatni nazoratlash” (01) signali beradi va tizim dastlabki 
holatga o‘tadi. Agar B abonent liniyasi band bo‘lsa, B abonentning 
nomerini ishlovdan o‘tkazgandan so‘ng, kiruvchi ATS “Band” (00) 
signalini uzatadi, so‘ngra unga javoban “Uzish” (11) signalini oladi, 
“Dastlabki holatni nazoratlash” signalini uzatadi va “Dastlabki holat”ga 
o‘tadi.
Yuqorida ko‘rilgan dekadali terish bilan 2ASK signalizasiyasi stansiya 
qurilmalarni samarasiz band etishga oid qo‘shimcha bo‘lib, ulash o‘rnatish 
ja- rayonini sekinlashtiradi. U o‘z ichiga bitta ATS dan ikkinchisiga 
nomerni translasiya qilish va A abonentni B abonent bilan aloqa olishini 
kutish vaqtini oladi. Shu vaqt davomida abonentlar o‘rtasida so‘zlashuv 
boshlangunga qadar aloqa tarmog‘ining xizmatlariga to‘lovlar yozilmaydi, 
bu 
esa 
afsuski 
abonentlarni 
qimmat 
tarmoq 
resurslaridan 
foydalanganliklari uchun operatorlar hech qanday daromad olmaydilar. 
Undan tashqari, signalizasiyaning bunday “sekin ishlashi”ni abonentlar 
sezadi va ranjiydilar.
Ko‘p chastotali signalizasiya bu jarayonni sezilarli darajada 
tezlashtiradi. Unda ishlatiladigan signalli kodlarni quyidagi ko‘rsatgichlar 
bo‘yicha baholashadi: mumkin bo‘lgan kodli kombinasiyalar soni; kodli 
kombinasiyani uzatish vaqti; turli xildagi liniyalar bo‘yicha signallarni 
uzatish imkoniyati (fizik va zichlashtirilgan analogli yoki raqamli uzatish 
tizimlari); uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalarning murakkabligi; 
xalaqit bardoshligi; xatolarni aniqlash, to‘g‘rilashga ishonchlilik va 
qobiliyatligi.
Ko‘p chastotali kodning har bir kombinasiyasi ikki yoki undan ortiq 
ele- mentar signallardan iborat bo‘lib, turli chastotalarga ega; ko‘proq “
n
dan 
m
” turidagi ko‘p chastotali kodlar ishlatiladi (KATSda masalan, “5 

---

111 
dan 2” va “6 dan 2” kodlar ishlatiladi), bunda elementar signallarni 
shakllantirish uchun 
m
, har bir kodli kombinasiyani shakllantirish uchun 
esa 
n
ma’lum chastotalar ishlatiladi. Bunday turdagi ko‘p chastotali 
kodlarda har bir kodli kombinasiyani shakllantirish birikmalar soni bilan 
aniqlanadi:
)!
(
!