K o m m u t a t s I ya t I z I m L a r I

№ 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Kvantlash 
qadami 
Kod 000 001 010 011 100 
101 
110 
111 
0 
0 
32 
64 
128 256 
512 1024 2048 
0 0 0 0 
0 0 0 1 
0 0 1 0 
0 0 1 1 
0 1 0 0 
0 1 0 1 
0 1 1 0 
0 1 1 1 
1 0 0 0 
1 0 0 1 
1 0 1 0 
1 0 1 1 
1 1 0 0 
1 1 0 1 
1 1 1 0 
1 1 1 1 
1 
2 
34 
68 
136 272 
544 1088 2176 
2 
4 
36 
72 
144 288 
576 1152 3204 
3 
6 
38 
76 
152 304 
608 1216 2432 
4 
8 
40 
80 
160 320 
640 1280 2560 
5 
10 
42 
84 
168 336 
672 1344 2688 
6 
12 
44 
88 
176 352 
704 1408 2816 
7 
14 
46 
92 
184 368 
736 1472 2944 
8 
16 
48 
96 
192 384 
768 1536 3072 
9 
18 
50 
100 200 400 
800 1600 3200 
10 
20 
52 
104 208 416 
832 1664 3328 
11 
22 
54 
108 216 432 
864 1728 3456 
12 
24 
56 
112 224 448 
896 1792 3584 
13 
26 
58 
116 232 464 
928 1856 3712 
14 
28 
60 
120 240 480 
960 1920 3840 
15 
30 
62 
124 248 496 
992 1984 3968 
16 
32 
64 
128 256 512 1024 2048 4096 
Bu segmentlar chegarasi taxmin qilganda, maksimal diskret 2048 ga 
mos tushadi, keyingilari 0, 32, 64, 128, 256, 512, 1024 va 2048. Ikkinchi 
takt davomida qo‘shish sxemasi 128 birlik qiymatli kuchlanish hosil qiladi. 
Hal qilish sxemasi chiqishida 1 yoki 0 ko‘rinishida diskretni shu 
kuchlanish bilan solishtirish natijasini va bir paytda kod kombinasiyaning 
ikkinchi simvoli olinadi. Uchinchi taktda qo‘shish sxemasi 32 yoki 512 
birlik kuchlanish hosil qilib, diskretni ikkinchi solishtirish natijasiga 
asosan kodning uchinchi simvolini beradi. To‘rtinchi taktda oldingini
analogiyasi bo‘yicha kodning to‘rtinchi simvoli olinadi. Faqat farqi 16, 64, 
256, 1024 qiymatlardan solishtirish uchun etalon tanlanadi. Bu to‘rt takt 
davomida diskret joylashgan segment aniqlanadi. Segmentlar har biri bir 
xil 16 ta kvantlash qadamiga bo‘linadi (0÷16, 16÷32 va h.k.). Keyingi 

---

66 
kodlash uchun 1/2, 1/4, 1/8 va 1/16 segmentga teng kattalik bilan etaloni 
ulanadi va kodli kombinasiyaning to‘rtta oxirgi simvollari aniqlanadi. 
3.16- rasm. Nochiziqli dekoder 
Ketma - ket kod parallelga aylantiriladi, keyin xotira qurilmasiga 
yoziladi. Kod o‘zgartirgich qurilmasi 8 - razryadli kodni 12 razryadli 
kodga aylantiradi. Etalon signallarni ulash va qo‘shish bloki parallel kodni 
AIM signalga aylantiradi. 
Bu jadvaldan ko‘rinib turibdiki, kvantlash shkalasi 4096 ga teng qilib 
olingan. Demak n 12 ga teng (n=12). Lekin simvollar soni 8 ga teng qilib 
qoldirilgan, buning uchun 12 simvolli kod kombinasiyasidan 8 simvolli 
kod kombinasiyasiga o‘tish lozim. Bu masalani amalga oshirish uchun 8 ta 
segment tashkil qilingan, har bir segment bir xil 16 ta bo‘lakga bo‘lingan, 
ya’ni 0÷32, 32÷64, 64÷128, 128÷256, 256÷512, 512÷1024, 1024÷2048, 
2048÷4096 kvantlash qadami tashkil qilingan. 8 simvolli kod 
kombinasiyasiga bu ma’lumotlarni joylashtirish uchun uch bo‘lakga 
ajratiladi. Ulardan birinchi simvol diskretning ishorasini (1 - plyus, 0 -
minus), keyingi uchta simvollar kodlashtirilayotgan diskret joylashgan 
segment raqamini (000÷111), oxirgi 4 ta simvollar kvantlash qadami 
raqamini (0000÷1111) ko‘rsatadi (3.17- rasm).
3.17- rasm. 12 simvolli kod kombinasiyasini 8 simvolliga o‘tkazish. 
Ketma-ket kodni parallel 
kodga o`zgartirish 
Xotira yacheykasi 
Kod o`zgartirgich 
Etalonni ulash va qo`shish 
Kirish 
IKM 
Chiqish 
IKM 
Signal 
ishorasi 
Kvantlash 
segmenti 
Kvantlash 
qadami 

---

67 
Bu kodlashtirish jarayonini amalga oshirish uchun o‘zgarmas 
kvantlash qadami ∆ - const qabul qilinadi: ∆ = 1 Volt/4096 = 0,00024 V. 
Shu ∆ asosida AIM signalni daraja raqami aniqlanadi:
N = U
AIM
/∆ (3.6) 
N asosida 1.2- jadvaldan shu diskret uchun segment va kvantlash 
qadami aniqlanadi. Diskret ishorasi, segment raqami va kvantlash qadami 
raqami asosida 8 simvolli kod kombinasiyasi hosil qilinadi va liniyaga 
uzatiladi. Qarama - qarshi qabul qilish qismida dekodlanadi, ya’ni ishorasi, 
segment raqami va kvantlash qadami raqami aniqlanadi. Kerakli AIM 
signal diskretning daraja raqami aniqlanadi: N=2K agar S=0 bo‘lsa, N=2
S 
(K+16,5) agar S>0 bo‘lsa. Diskret qiymat quyidagicha aniqlanadi:
U
AIM
=0,00024*N.