Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон қишлоқ ХЎжалиги ва агротехнология

3.4. Истеъмол савати ва уни шакллантириш хусусиятлари 
Аввало, истеъмол савати нима деган саволга жавоб берадиган бўлсак, 
бу бир йил давомида одамнинг муайян мамлакат ҳудудида мукаммал 
(беками-кўст) яшаши учун зарур бўлган товар ва хизматлар тўпламидир.
Истеъмол савати – инсон ёки оиланинг одатдаги ойлик (йиллик) 
истеъмоли даражаси ва тузилишини тавсифловчи товарлар ассортиментини 
тахминий ҳисобланган тўплами. Ушбу тўплам амалдаги нархларда истеъмол 
саватчасининг қийматидан келиб чиққан ҳолда минимал истеъмол 
бюджетини (яшаш учун иш ҳақи) ҳисоблаш учун ишлатилади. Шунингдек, 
истеъмол саватчаси ҳисобланган ва реал истеъмол даражасини таққослаш 
учун асос бўлиб хизмат қилади, яъни валюталарнинг ҳарид қобилиятини 
аниқлаш учун асос бўлади.
Бошқа бир таърифга кўра, истеъмол савати – бу инсон соғлигини 
сақлаш ва унинг ҳаётини таъминлаш учун “озиқ-овқат маҳсулотларининг, 
шунингдек, ноозиқовқат товарлар ва хизматларнинг минимал тўплами, 
уларнинг қиймати озиқ-овқат маҳсулотлари минимал тўпламининг нархига 
боғлиқ”.Истеъмол савати фуқаронинг минимал эҳтиёжларини қондириши 
керак. Истеъмол саватининг таркиби асосида яшаш минимуми катталиги 
шакллантирилади. Бундан ташқари, истеъмол савати мамлакат аҳолисининг 
реал ва ҳисобланган истеъмол даражаси тўғрисидаги статистика учун асос 
бўлиб хизмат қилади.
Минимал истеъмол савати – инсон саломатлиги ва 
маълум давр мобайнида ҳаётий фаолиятини таъминлаш учун зарур бўлган 
истеъмол товарлари ва хизматлар тўплами. Истеъмол товарлари саватининг 
рўйхати ва таркиби жами аҳоли ҳамда алоҳида ижтимоий-демографик 
қатламлар учун аниқланади. Шубҳасиз, турли мамлакатларда яшаш 
шароитлари бир биридан фарқ қилади ва уларнинг ҳар бири аҳоли турмуш 
даражасини ўзларича баҳолайдилар ҳамда бошқарадилар. 
Истеъмол савати таркиби учта тоифага ажратилади: 
- зарурий озиқ-овқат маҳсулотлари; 

---

160 
- зарурий ноозиқовқат товарлари; 
- зарурий хизматлар. 
3.4.1-жадвал