7.1. БИНОЛАР КАРКАСИ МАТЕРИАЛИ.
Каркаслар учун материал танлаш: бир қаватли бинолар
каркаси асосан йигма темирбетон ва металдан, айрим холларда
монолит темирбетон, гишт (устун), алюминий, ёгоч ва пластмасса
ишлатилади.
Каркас элементлари материалини танлашда куйидагиларга
эхтибор бериш керак: устунлар кадами ва оралик улчами, бино
баландлиги, каркасга тушаётган юкларнинг характери ва катталиги,
ташки мухитнинг тахсири, қурилиш жойи, ёнгинга ва чидамлиликка
булган талаби, хамда техник, иктисодий факторларига каратилади.
Юкорида курсатилган тузилмаларининг ютук ва камчиликлари
устида тухталиб утамиз.
Темирбетон
тузилмалари чидамлилиги, ёнмаслиги ва
деформацияга каршилиги билан ажралиб туради.
Куллашда темир иктисод килинади ва саклаш учун
харажатлар куп талаб этилмайди. Камчлигига уни огирлиги юкори,
бирлашиш жойлари нокулай, тузилмаларини ажратиш ва қуриш
куйиш кийинлиги киради.
Арматураларни
олдиндан
зуриктириш,
юкори
мустахкамликдаги бетон ва арматурани куллаш, самарали юпка
деворли кесимдан фойдаланиш натижасида темир бетон
тузилмаларни огирлиги камайтирилди, юк кўтариш кобилияти
купайди ва уларни куллаш кенг йулга куйилди.
87
Темир тузилмалар
, темирбетонга караганда юки енгил, юк
кўтариш кобилияти яхши, монтаж қилиш киска вақт ичида булади.
Темир тузилмаларни зуриктиришга куп мехнат сарфланмайди.
Камчилиги: коррозия тахсири кучли, юкори харорат тахсирида
юк кўтариш кобилияти пасаяди, хамда халқ хўжалигида темир
ишлатиш кимматга тушади.
Алюминий
тузилмалари узининг енгиллиги, коррозияга яхши
чидаши, каттик нарсалар текканда ёнгин чиқармаслиги билан
ажралиб туради. Камчилиги: харорат тахсирида кенгаяди, бир –
бирига бириктириш кийин.
Ёгоч
тузилмалари, вазни енгиллиги, чидамлиги ва темир
бетон ва темир тузилмаларига нисбатан арзонлиги билан ажралиб
туради. Камчилиги: чирийди, ёнади, юклар тахсирида
деформацияланади, қуриш ва шишиш натижасида ёрилади.
Тош
тузилмалар, бу асосан таянчларга юклар кам тушганда,
кичик ораликлар куприксимон крансиз булганда кулланилади.
Ютугига чидамлилиги (утга нисбатан хам) ва тошларни табиатда
куплиги киради. Камчилиги: уларни қуриш ишлаш ва киш вақтида
ишлатиш ва тайёрлаш кийинлиги киради.
Пластмасса
тузилмалари асосан ёпмалар (ураш) учун
ишлатилади. Енгил, коррозияга чидамли, утга унчалик чидамли
эмас, тез ишдан чикади ва киммат туради.
Саноат биноларнинг юк кутарувчи тузилмалари асосан
темирбетондан тайёрланади. Темир тузилмалари бино оралиги 30 м
ва ундан ортик, ишлаётган куприксимон кранлари юк кўтариш
кобилияти 50 т ортик ва огир режимда ишлаганда, бино баландлиги
(полдан ферма таг қисмигача) 18 метр ва ундан ортик булганда,
устунлар кадами 12 м дан ортик булганда кулланилади.
Назорат саволлари:
1.
Бинога ички ва ташки мухит тахсири.
2.
Кучли ва кучсиз кучлар тахсири.
3.
Каркаслар учун кулланиладиган асосий материалларни
айтинг.
4.
Уларнинг ютук ва камчиликлари.
88
5.
Темирбетон тузилмалар.
6.
Метал тузилмалар.
7.
Ёгоч. тош ва пластмассадан килинган тузилмалар.
Do'stlaringiz bilan baham: |